‘Verschillen in eerstelijns sociaaljuridische hulp tussen regio’s’

De (sociaaljuridische) hulp die je krijgt is afhankelijk van je postcode: er is geen landelijk dekkend netwerk van eerstelijnshulp en er zijn verschillen tussen regio’s. Dat schrijft Soler Berk, kwartiermaker ‘Belangenbehartiger voor Belastingplichtigen en Toeslaggerechtigden’ als een van zijn eerste observaties in een tussenrapportage aan de Tweede Kamer. 

De ‘Belangenbehartiger voor Belastingplichtigen en Toeslaggerechtigden’ is een nieuw, onafhankelijk instituut dat ondersteuning moet bieden aan mensen die vastlopen in bureaucratie. De kwartiermaker verkent wat de Belangenbehartiger zou moeten doen en welke taken en bevoegdheden daarvoor nodig zijn. Zijn team sprak daarover onder andere met inwoners,  sociaaljuridisch ondersteuners, ministeries en de Dienst Toeslagen. 

Eerste observaties kwartiermaker 

In de rapportage aan de Tweede Kamer deelt de kwartiermaker zijn eerste observaties: 

• Een juridisch rechtmatige toepassing van de wet heeft soms onrechtvaardige gevolgen voor inwoners.
• De Belangenbehartiger moet onafhankelijk zijn om een bondgenoot voor zowel inwoners als professionals als het ministerie van Financiën te kunnen zijn. 
• Een handvest geeft helderheid. Dit zijn 10 rechten die mensen zouden kunnen hebben als ze in contact staan met de diensten (bijv. recht op goede service).
• Een (te) strenge interpretatie van de AVG beperkt effectieve hulp, zeker wanneer er meerdere problemen tegelijk spelen. 
• De hulp die je krijgt is afhankelijk van je postcode: er is geen landelijk dekkend netwerk van eerstelijnshulp en er zijn verschillen in kennisniveaus tussen regio’s.

Inventarisatieonderzoek eerstelijns sociaaljuridische ondersteuning 

Divosa herkent de eerste observaties van de Kwartiermaker, in het bijzonder de laatste. In 2023 deed Significant Public in opdracht van Divosa onderzoek naar het aanbod van eerstelijns sociaaljuridische ondersteuning. In bijna iedere gemeente blijkt er lokaal aanbod te zijn, maar deze is erg versnipperd en overal anders geregeld. Voor inwoners is het vaak lastig vindbaar, omdat het onder verschillende benamingen en door een waaier aan organisaties wordt aangeboden. 

Vraag een factsheet en databestand op 

Over elke gemeente is een factsheet en database met informatie over het aanbod aan sociaaljuridische ondersteuning beschikbaar. Gemeenten en partners kunnen dit gebruiken als nulmeting. Factsheets en de database zijn (kosteloos) op te vragen door te mailen naar rechtsbescherming@divosa.nl. De komende tijd verkent Divosa hoe de database gemeenten verder kan ondersteunen. 

Wat vindt en doet Divosa? 

Divosa vindt dat iedereen moet kunnen rekenen op een overheid die de rechten van haar inwoners beschermt en toegang moet hebben tot laagdrempelige passende sociaaljuridische hulp en informatie. Om gemeenten te ondersteunen bij het organiseren hiervan hebben Divosa en Sociaal Werk Nederland de handreiking Aan de slag met rechtsbescherming ontwikkeld. 

Veel vragen aan sociaaljuridische hulpverleners gaan over belastingen en toeslagen. Ook zijn veel financiële problemen bij inwoners het gevolg hiervan. Divosa hoopt dat de Belangenbehartiger bij kan dragen aan een eenvoudiger en voorspelbaarder sociaal domein. Vanuit Divosa is Kim Houben gedetacheerd naar het team van de kwartiermaker om de geleerde lessen vanuit de uitvoeringspraktijk sociaal domein in te brengen.