Inkomstenverrekening

In deze rubriek gaan Martine van Ommeren en Suzanne de Visser van Simpel Switchen in op een technisch onderdeel van een overgang in de participatieketen. Deze keer de inkomstenverrekening van het verdiende geld met de uitkering. 

Mensen die parttime werken naast een bijstandsuitkering krijgen te maken met inkomstenverrekening. Het verdiende geld wordt verrekend met de uitkering.  

Hoe komt het dat mensen die vanuit de bijstand parttime gaan werken er soms in inkomen op achteruit gaan?

Martine: Dat je erop achteruit kan gaan als je parttime werkt naast een bijstandsuitkering heeft verschillende redenen. Om te beginnen bouw je vakantiegeld op als je werkt. Dit is meestal zo’n 8% per maand. Dit vakantiegeld wordt vaak pas in mei uitbetaald, maar de gemeente verrekent de vakantiegeldreservering toch vast in de lopende maand. Stel iemand die parttime werkt, verdient 100 euro per maand, dan wordt er die maand dus niet 100, maar 108 euro verrekend. Dan houd je in die maand dus 8 euro minder over dan in een situatie waarin je niet werkt.

Daarnaast bouw je wellicht ook nog een eindejaarsuitkering op van 6%. Dit betekent dat je er niet 8, maar 14 euro per maand op achteruit gaat bij een salaris van 100 euro per maand. Op deze manier ontvangen mensen per maand minder geld. Maar de meeste gemeenten verrekenen de eindejaarsuitkering pas achteraf.

Worden er naast vakantiegeld en eindejaarsuitkering nog andere verrekeningen uitgevoerd?

Martine: Dat is zeker mogelijk. Stel bovenstaande persoon krijgt per 4 weken uitbetaald in plaats van per maand, dan krijgt die 100 euro per weken en dus 25 euro per week. Een maand bestaat alleen niet uit 4, maar uit 4 weken plus een aantal dagen. De gemeente schat dan hoeveel geld iemand in die dagen gaat verdienen (maar nog niet heeft ontvangen) en kort dan bijvoorbeeld 114 euro per maand. Daar komt de verrekening van het vakantiegeld en eventueel de eindejaarsuitkering dan nog bij. Dan houdt deze persoon op elke 100 euro die die verdient maandelijks minimaal 22 euro minder over.

Suzanne: Gemiddeld verdienen mensen die parttime in de bijstand werken 500 euro per maand dus dan gaat het niet om 22 euro, maar om 110 euro die, als je gaat werken, maandelijks extra verrekend wordt. Gedurende het jaar wordt dat allemaal weer rechtgetrokken: in mei mag je je vakantiegeld van de werkgever houden en aan het eind van het jaar wordt dan de 13e periode en je eindejaarsuitkering vrijgelaten. Onder de streep klopt het financieel dus wel, maar daar hebben mensen in de tussenliggende maanden vaak weinig boodschap aan. Dan moeten toch gewoon de rekeningen betaald worden en dat is echt lastig als je opeens ruim 100 euro minder te besteden hebt.

Wat als je heel goed budgetteert zodat je toch uitkomt?

Martine: Als je heel verstandig budgetteert en je werkt deeltijd in de bijstand, dan moet je dus het vakantiegeld apart leggen zodat je elke maand een beetje kan gebruiken.

Suzanne: Maar dan moet je hopen dat je in mei begint met werken en niet in juni, want anders heb je al een probleem.

Martine: En je moet ook hopen dat in mei niet je wasmachine kapot gaat, want dan is het voornemen om te budgetteren natuurlijk ook al weg. Het hangt ook samen met de vrijlating. Als mensen 25% vrijlating krijgen op 500 euro, wordt dat inkomstenverlies net gecompenseerd. Maar als na 6 maanden de vrijlating stopt, ervaren mensen pas dan dat ze erop achteruit gaan.

Suzanne: Daarnaast weten inwoners vaak ook niet hoe het met het verrekenen werkt. Het wordt niet uitgelegd. Gemeenten geven bijvoorbeeld vaak niet aan dat de eindejaarsuitkering direct weer wordt verrekend nadat deze is uitbetaald.

Martine: Gelukkig zijn er steeds meer gemeenten die deze informatie wel geven. Dus dat er bij de uitkeringsspecificatie van oktober een bericht wordt meegestuurd dat november en december aparte maanden zijn en hoe daarmee om wordt gegaan. Dat is ook één van de dingen die je in de Toolkit Parttime werk kunt vinden. Zorg dat je daar goed bericht van maakt, liefst visueel in een infographic en herhaal dat elk jaar.

Suzanne: Dat is wat we vanuit Simpel Switchen uitdragen: er zijn dingen die je als gemeente al morgen kunt gaan doen om het echt al een heel stuk beter te maken voor mensen en er zijn daarnaast dingen in wetgeving die geregeld moeten worden

Waarom gebeurt de verrekening op deze manier als het zo ongunstig uitpakt?

Martine: Het zit in de combinatie van wet en uitvoering. Volgens de Participatiewet moeten inkomsten van vakantiegeld die op een maand betrekking hebben, in die maand worden verrekend. Daarnaast is het ook een kwestie van uitvoering. Bij de eindejaarsuitkering en 4 weken loon kunnen gemeenten ook zeggen dat ze niet verrekenen wat iemand nog niet heeft gekregen en dus verrekenen in de maand dat je het uitbetaald krijgt.

Is verrekenen in de maand dat je iets uitbetaalt een goede oplossing?

Martine: Alleen in combinatie met een premie, want anders kan ook dit vervelend uitpakken voor de inwoner. Stel dat je elke maand 500 euro verdient en de gemeente dat elke maand verrekent. Als je dan in december een eindejaarsuitkering én de 13e loonperiode ontvangt, moet de gemeente de uitkering gaan herberekenen. Dan blijkt dat je met terugwerkende kracht eigenlijk recht had op een uitkering van 400 euro, in plaats van een uitkering van 500 euro. En dat geld moet worden terugbetaald. Dat wordt dan gekort op de uitkering, en bij een hoog inkomen is de eindejaarsuitkering of 13e periode in december vaak te hoog om in 1 keer te kunnen verrekenen.

In bovenstaand voorbeeld is er maandelijks 100 euro teveel uitkering uitbetaald. Dat is over het hele jaar dus 1.200 euro. De aanvullende uitkering is niet hoog genoeg om dat in 1 maand te verrekenen, dus zit je daarna nog maanden met een verrekening.

Dan krijg je de komende maanden meestal geen uitkering want de gemeente wil de teveel betaalde uitkering vaak zo snel mogelijk verrekenen.

Martine: Voor de gemeente is er dus eigenlijk geen goede uitvoeringsoptie zonder dat het voor de klant erg vervelend is.

Suzanne: In combinatie met een premie kan dit wel worden opgelost. Dan kan alles wat niet verrekend kan worden binnen de maand dat iemand extra geld krijgt, tegen die premie worden weggestreept. De premie voor arbeidsinschakeling is daarvoor een goed instrument, omdat die fiscaal gezien niet tot de middelen wordt gerekend. Daardoor heeft deze premie geen gevolgen voor bijvoorbeeld toeslagen .

Is er nog een andere oplossing?

Martine: We hebben de tool Surplus ontwikkeld, dit is de enige verrekenmethode waarbij bovengenoemde problemen niet ontstaan.

Suzanne: Als je met de tool Surplus werkt, betaalt de gemeente elke maand op een vast moment een bedrag ter hoogte van de uitkeringsnorm uit aan de inwoner. Het inkomen van de inwoner wordt dan op de rekening van de gemeente gestort. Alles dat de inwoner meer verdient dan de norm, krijg je als gemeente binnen en de inwoner krijgt dat niet zelf. Dus dan kan het nooit voorkomen dat iemand teveel heeft gekregen en hoeft er dus ook niet worden herberekend. Hooguit krijgt de iemand juist een nabetaling als hij in een maand recht heeft op meer geld dan de uitkeringsnorm. De inwoner weet zo altijd waar die aan toe is.  

Hoe wordt Surplus door inwoners ervaren?

Martine: Inwoners zijn soms terughoudend om hieraan te beginnen, omdat ze hun vertrouwen in de gemeente zijn kwijtgeraakt nadat er fouten zijn gemaakt met de met inkomstenverrekening.

Suzanne: Maar als inwoners eenmaal zijn begonnen met Surplus zeggen ze dat ze nooit meer  terug willen. Het geeft rust en stabiliteit in inkomen.