De gebroken belofte van de rechtsstaat: een wake-up call!

De afgelopen jaren bleek dat de Nederlandse rechtsstaat niet altijd de bescherming bood waar burgers recht op hadden. Dit leidde in 2021 tot de oprichting van de Commissie van de Rechtsstaat, die de werking van de rechtsstaat in Nederland onderzocht. De commissie concludeerde dat er verbeteringen nodig waren, wat resulteerde in het adviesrapport ‘De gebroken belofte van de rechtsstaat’, dat op 10 juni is verschenen. 

Dit rapport bevat concrete aanbevelingen om de rechtsstaat te versterken en de bescherming van burgers te waarborgen. De noodzaak voor deze verbeteringen werd onderstreept door crises zoals de toeslagenaffaire, de aardbevingen in Groningen en de stikstofcrisis.

De commissie Rechtsstaat heeft in haar rapport de harde realiteit blootgelegd: de rechtsstaat in Nederland staat onder druk. De belofte van een samenleving waarin burgers beschermd worden door en tegen de overheid, invloed hebben op de overheidsmacht en ondersteuning krijgen als dat nodig is, wordt niet waargemaakt.

Drie rode draden en tien concrete voorstellen

Het rapport schetst een somber beeld, maar biedt ook hoop. De commissie presenteert drie rode draden met tien concrete voorstellen om de rechtsstaat te versterken. Voor Divosa en haar leden zijn met name voorstellen 2, 4, 7, 8a en 9 relevant. Deze richten zich op onder andere de versterking van het rechtsstatelijk kompas binnen alle overheidslagen. Dit betekent dat de overheid bij al haar besluiten en handelingen de principes van de rechtsstaat centraal moet stellen. Dit omvat onder meer betere communicatie met burgers, gebruik van ervaringskennis bij nieuw beleid en een grondslag voor gegevensdeling tussen overheidsorganisaties.

De andere voorstellen richten zich op de verbetering van de rechtsbescherming voor burgers, met name die in een kwetsbare positie. De commissie bepleit fors te investeren in rechtshulp en de bestuurlijke besluitvorming zo in te richten dat burgers zich gehoord en gezien voelen.

Divosa: al bezig met oppakken van voorstellen

Positief is dat Divosa en haar leden met veel van de voorstellen al geruime tijd aan de slag zijn. De verbetervoorstellen sluiten naadloos aan bij de gezamenlijke visie vanuit Robuuste rechtsbescherming en de ondersteuning die Divosa biedt aan haar leden als het gaat om rechtsbescherming.

Eerder werd er in opdracht van Divosa ook al een onderzoek uitgevoerd naar sociaaljuridische hulp per gemeente, met als resultaat de term 'lokettenjungle'. Deze term werd tijdens de presentatie van het rapport meermaals genoemd.

De waan van de dag achterlaten

Bij de overhandiging van het rapport gaven de sprekers aan dat de focus vaak te veel ligt op rechtmatigheid, terwijl rechtsstatelijkheid veel breder is. Wetten en regelgeving, met name die rondom bestaanszekerheid, zijn veel te ingewikkeld geworden en de inwoner voelt zich vaak niet gehoord of gezien. De dringende oproep luidt dan ook: ‘Laat ons de waan van de dag achterlaten en ons richten op de versterking van de rechtsstaat, zodat alle burgers in Nederland beschermd worden en hun rechten kunnen uitoefenen.’

Samenwerking is cruciaal

Divosa en haar leden hebben een belangrijke rol te spelen bij het realiseren van de ambities van de commissie Rechtsstaat. Door samenwerking met de Rijksoverheid, andere maatschappelijke organisaties en burgers kunnen we concrete stappen zetten om de rechtsstaat te versterken.

Aan de slag!

Laat je inspireren door het rapport van de commissie Rechtsstaat en ga zelf aan de slag met de concrete voorstellen. Divosa biedt diverse ondersteuningsmogelijkheden, zoals trainingen, workshops en handvatten. Samen kunnen we de belofte van de rechtsstaat waarmaken.