Hoofdlijnenakkoord: zorgen over uitvoering sociaal domein

Divosa heeft het hoofdlijnenakkoord aan een nadere analyse onderworpen. In dit artikel gaan we in op de financiële gevolgen voor gemeenten en de uitvoering van het sociaal domein.

De uitvoering van het sociaal domein binnen gemeenten kan door het hoofdlijnenakkoord onder druk komen te staan. Het was al bekend dat vanaf 2027 de financiële middelen die gemeenten van het Rijk krijgen op een andere manier worden berekend: niet de rijksbegroting maar het bbp is vanaf dat jaar bepalend. 

Tot en met volgend jaar, 2025, is het huidige, oude systeem nog van kracht. In 2026 zitten gemeenten tussen de twee systemen in, waardoor het ook wel het ravijnjaar wordt genoemd. Gemeenten ontvangen dan, zoals het nu lijkt, ongeveer 3 miljard minder dan wanneer het oude systeem wordt voortgezet. Daardoor zoeken diverse gemeenten naar mogelijkheden om tekorten op te vangen.

Bezuiniging

Een analyse van het hoofdlijnenakkoord leert dat er nog meer financiële problemen op gemeenten af kunnen komen. De nieuwe coalitie wil het aantal specifieke uitkeringen sterk omlaag brengen, wat op zich een goed streven is. Maar aan dit plan wordt een flinke bezuiniging van ongeveer € 600 miljoen voor gemeenten gekoppeld. 

De vier partijen hebben afgesproken dat de overheveling van de specifieke uitkeringen naar de algemene uitkering gepaard gaat met een budgetkorting van 10% op het gemeente- en provinciefonds, wat neerkomt op een min van € 638 miljoen.

Bijstandsbudget

Verder staat er een min van € 100 miljoen in op het bijstandsbudget, in relatie tot het beperken van de asielinstroom. Over de manier hoe dit in de budgetraming bijstand wordt verwerkt, wil Divosa met het Rijk in gesprek. 

De grote tekorten van 2016/2017, veroorzaakt doordat het extra beroep van statushouders op de bijstand niet werd meegenomen in de raming, liggen nog vers in het geheugen. Na advies van de Raad voor het Openbaar Bestuur is het goed gebruik om beleidswijzigingen pas in de raming op te nemen als deze besproken zijn met de vertegenwoordigers van gemeenten en daarnaast de besluitvorming rond is. 

EMU-saldo

Divosa heeft ook vragen over de financiële onderbouwing van het hoofdlijnenakkoord als geheel. Zoals het nu lijkt, komt de ongeveer € 4 miljard verbetering van het EMU-saldo niet in de buurt van het bedrag dat de studiegroep begrotingsruimte verlangt. Dat kan betekenen dat de 3%-tekortgrens bij tegenvallers overschreden wordt, met bezuinigingen als gevolg. En die kunnen ook het sociaal domein raken.