Maak de ondersteuning aan kwetsbare bewoners meer vraaggericht

Het Sociaal en Cultureel Planbureau onderzocht waarom gemeenten en dienstverleners niet alle inwoners bereiken die in aanmerking komen voor ondersteuning in het sociaal domein, en wat gemeenten kunnen doen om mensen beter te bereiken. Het rapport 'Gezien, gehoord en geholpen willen worden' geeft hiervoor handvatten.

Nederland telt zo’n 1,3 miljoen volwassenen die te maken hebben met een stapeling van problemen. Een aanzienlijke groep heeft hulp of ondersteuning nodig, maar wordt niet bereikt. Daardoor kunnen de problemen erger worden, wat leidt tot duurdere en complexere hulp. Ook vergroot het de ongelijkheid tussen groepen en het leidt tot meer wantrouwen in de overheid. 

Dilemma

Niet-bereik is voor veel gemeenten een dilemma. Enerzijds willen zij de inwoners ondersteunen, maar anderzijds willen ze een te groot beroep op voorzieningen voorkomen. Dit vanwege de beperkte beschikbaarheid van geld en personeel. Voor gemeenten is het lastig om zicht te krijgen op de omvang van het niet-bereik. Ondanks de inspanningen lukt het niet in alle gevallen om mensen met problemen adequaat te ondersteunen.

Vraaggericht

De belangrijkste oplossingsrichting van het SCP is om de omslag te maken van aanbodgericht naar vraaggericht denken. Door niet langer uit te gaan van het feit dat mensen bij bestaande loketten ondersteuning aanvragen, maar door actief contact te zoeken met mensen en te onderzoeken wat iemands hulpvraag is. Dat zorgt ervoor dat meer mensen worden bereikt en de ondersteuning beter aansluit bij hun behoefte. Verder is het volgens het SCP goed om te investeren in structurele netwerkverbindingen met organisaties uit onder meer onderwijs, medische zorg, veiligheid en volkshuisvesting. En om daarnaast ook binnen de gemeente de samenwerking te verbeteren tussen bijvoorbeeld het domein werk en inkomen, het domein zorg en burgerzaken.

Dagelijkse werkpraktijk

Het SCP geeft in het onderzoeksrapport verder aan dat het verstandig is om beleid niet van achter het bureau te maken, maar vanuit de dagelijkse werkpraktijk. Daar hebben hulpverleners veel meer aan. Bovendien moeten hulpverleners ook de ruimte krijgen om inwoners beter te bereiken. Ook ervaringsdeskundigen moeten hierbij worden betrokken, omdat zij de leefwereld van kwetsbare inwoners kennen.

Verschillen

Op dit moment hebben gemeenten ruimte om hun eigen beleid vast te stellen, maar hierdoor ontstaan ook verschillen tussen gemeenten. Het ontbreekt aan een goed onderbouwd landelijk beleidskader dat daarover helderheid kan verschaffen. Het zou goed zijn als er zo’n beleidskader komt. Het SCP pleit verder voor richtlijnen over wanneer iemand op ondersteuning moet kunnen rekenen.

Behoefte aan ondersteuning

De mogelijkheden van mensen om te herstellen na een tegenslag verschillen, waardoor de ondersteuningsbehoefte in lengte en intensiteit varieert. Ook de ondersteuning door het persoonlijke netwerk is niet vanzelfsprekend, zeker bij langdurige of intensieve hulp. Daarnaast moet de landelijke overheid duidelijk maken wie welke verantwoordelijkheid heeft in de ondersteuning van mensen, zodat mensen niet tussen wal en schip raken. Voorbeeld: voor mensen met complexere psychische problematiek is nu onvoldoende duidelijk wie verantwoordelijk is voor de ondersteuning.