Ombudsman ziet verschillen tussen gemeenten bij vroegsignalering

Vroegsignalering van schulden is een waardevol instrument. Dit constateert de Nationale ombudsman in zijn rapport ‘Hoe eerder, hoe beter’: ‘Vroegsignalering kan de drempel naar schuldhulpverlening verlagen, maar ook de drempel tot andere dienstverlening van de overheid.’ Wel ziet de ombudsman te grote verschillen tussen gemeenten. Divosa begrijpt die verschillen en pleit voor realisme ten aanzien van de gemeentelijke uitvoering.

Gemeenten benaderen burgers proactief in een zo vroeg mogelijk stadium, waardoor (dreigende) problematische schulden kunnen worden voorkomen. De ombudsman constateert wel dat de inzet van gemeenten verschilt om inwoners met financiële problemen te bereiken. ‘Iedere burger in Nederland, ongeacht in welke gemeente hij of zij woont, verdient het om bereikt en geholpen te worden bij dreigende problematische schulden’, aldus de ombudsman.

Factoren

Divosa vindt het niet vreemd dat er verschillen in aanpak zijn tussen gemeenten. Lokale verschillen zijn nu eenmaal het te verwachten gevolg van de decentralisaties in 2015, toen de gemeentelijke beleidsvrijheid juist als reden werd gegeven om inwoners dichtbij te kunnen helpen. Sommige gemeenten hebben al lang in vroegsignalering geïnvesteerd, al voordat de aangepaste Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) in 2021 van kracht werd. 

Andere gemeenten zijn in 2021 begonnen en moesten toentertijd zonder extra middelen hun dienstverlening op vroegsignalering inrichten. Deze gemeenten zijn nu bezig om hun aanpak verder te ontwikkelen. Bovendien zijn er meer factoren die van invloed zijn op gemeentelijke verschillen, zoals de lokale visie op het sociaal domein, de focus op preventie of curatie en de ruimte voor professionals om te experimenteren en te leren bij het opzetten van een nieuwe dienstverlening.

Realisme

Volgens de Nationale ombudsman is het bereik van vroegsignalering beperkt. Hij roept gemeenten op om meer in te zetten op persoonlijk contact. Divosa ziet hoe gemeenten zoeken naar manieren om dat te bewerkstelligen (zie verhalen in kader). Telefonisch contact blijkt inderdaad de kans op contact te vergroten ten opzichte van schriftelijke vormen van contact. 

Er is echter niet één manier van benaderen die voor iedereen het beste werkt. Bovendien spelen meer factoren een rol, bijvoorbeeld de leeftijd van een persoon en de hoogte van de betalingsachterstand. Divosa pleit voor realisme. We moeten kijken wat er binnen de beschikbare capaciteit haalbaar is en het meest effectief. Daarvoor is de uitwisseling tussen gemeenten relevant. Gemeenten merken soms dat inwoners na maanden toch contact opnemen. Dan kan met vroegsignalering het zaadje zijn geplant. 

Evalueren 

De ombudsman geeft aan dat het monitoren en evalueren van vroegsignalering nog in de kinderschoenen staat, waarbij evalueren wordt bemoeilijkt doordat niet duidelijk is wat ‘goede’ vroegsignalering is. Divosa vindt het belangrijk dat bij het evalueren van de werking van vroegsignalering de samenhang tussen vroegsignalering en het voorkomen van ernstiger schuldenproblematiek wordt meegenomen. Daarvoor is Divosa samen met de NVVK, de VNG en CBS het programma Data Delen Armoede en Schulden gestart. Hiermee wordt de hele keten van schuldhulpverlening in kaart gebracht en kan - zoals de ombudsman aanbeveelt - de werking van vroegsignalering geëvalueerd.