BUIG: eigen risico gemeenten omlaag

In bestuurlijk overleg tussen SZW en VNG is besloten om het vangnet Participatiewet (BUIG) uit te breiden. Met ingang van budgetjaar 2025 of 2026 gaat de eigenrisicodrempel voor het vangnet onder aanvullende voorwaarden omlaag. Daarmee worden de grootste financiële risico’s die gemeenten lopen op de BUIG wat verder gedempt.

Momenteel geeft alleen een tekort op de BUIG van 7,5% of meer recht op vangnet. In de nieuwe situatie gaat de eigenrisicodrempel naar 5%. De aanvullende voorwaarde die daarbij hoort is dat er in minimaal drie van de laatste vier jaren sprake is van een tekort van 5% of meer. Voor budgetjaar 2025 gaat het dus om de saldi in de jaren 2022, 2023, 2024 en 2025. 

Drie jaar achtereen

Gemeenten die drie jaar achtereen voldoen aan de aanvullende voorwaarde van minimaal drie van de vier laatste jaren een tekort, gaan over naar een nog iets lagere eigenrisicodrempel van 2,5%. Dat is bijvoorbeeld het geval wanneer een gemeente van 2023 tot en met 2027 een tekort van minimaal 5% heeft. Over 2025 is er dan recht op aanvullend vangnet vanaf 5% en dat recht blijft bestaan over 2026 en 2027. In 2027 gaat de eigenrisicodrempel dan naar 2,5%.

Tool

Een tool van de Toetsingscommissie biedt ondersteuning bij de vraag of er recht bestaat op vangnet en zo ja, welk recht. Afhankelijk van de eigenrisicodrempel die van toepassing is, vindt de compensatie als volgt plaats:

• drempel 7,5%: 50% vergoeding tussen 7,5%-12,5%, volledig boven 12,5% (maximaal eigen risico 10%)
• drempel 5%: 50% vergoeding tussen 5%-10%, volledig boven 10% (maximaal eigen risico 7,5%)
• drempel 2,5%: 50% vergoeding tussen 2,5%-7,5%, volledig boven 7,5% (maximaal eigen risico 5%)

Kennisadviesgroep

Als wederprestatie tegenover verruiming van het vangnet wordt van gemeenten in een tekortsituatie verlangd dat zij zich extra inspannen om het tekort terug te dringen. Om gemeenten hierbij te ondersteunen wordt een kennisadviesgroep ingericht. Daarin kunnen gemeenten elkaar informeren, inspireren en adviseren over alles dat verstandige sturing op de BUIG-uitgaven bevordert. Visitaties kunnen onderdeel zijn van de werkwijze. Deelname aan de kennisadviesgroep is geen verplichting, maar wordt wel verondersteld wanneer een gemeente gebruik maakt van het aanvullend vangnet. Dit jaar start een proef met een aantal pilotgemeenten, voordat de kennisadviesgroep structureel zal worden ingebed in het systeem van BUIG-budget en vangnet.

Met het bestuurlijk akkoord ligt voor de wetgever de weg vrij om het Besluit Participatiewet aan te passen en op 1 oktober 2025 in het Staatsblad te publiceren. SZW streeft ernaar om de wijzigingen in het vangnet vanaf budgetjaar 2025 of in elk geval vanaf budgetjaar 2026 in te laten gaan. Gemeenten kunnen in de loop van 2026, wanneer de uitgavencijfers over 2025 beschikbaar zijn, een vangnetuitkering aanvragen over budgetjaar 2025.

Wat vindt Divosa

Divosa vindt het een goede stap dat het vangnet verder wordt uitgebreid. Het maximaal eigen risico dat een gemeente moet dragen voor de BUIG gaat van 10% in de huidige situatie naar 7,5% en mogelijk 5% wanneer het meerjarig tekort langer aanhoudt. Wetende dat de beïnvloedbaarheid van de uitgaven door gemeenten niet moet worden overschat, blijft Divosa de risico’s die gemeenten zelf moeten dragen fors vinden. In dat licht is het een goede zaak dat de nieuw in te richten kennisadviesgroep uitgaat van vrijblijvendheid.