Divosa: gemeentelijke uitvoeringsorganisaties overbelast, tijd voor nieuwe afspraken over uitvoering inkomenspolitiek

De opeenvolgende crisismaatregelen hebben de afgelopen jaren geleid tot een ongekend beroep op de gemeentelijke uitvoeringsorganisaties die nu overbelast zijn. Dat schrijft Divosa vandaag in een brief aan de minister van SZW en de Tweede Kamer.

Het Rijk kan niet langer een bovenmatig beroep doen op de gemeentelijke uitvoering als de uitvoeringsorganisaties van het Rijk dit organisatorisch niet rond krijgen. Divosa wil op basis van onafhankelijk onderzoek met het Rijk in gesprek over de verdeling van verantwoordelijkheden in de uitvoering rond het garanderen van bestaanszekerheid.

Divosa: gemeentelijke uitvoeringsorganisaties overbelast, tijd voor nieuwe afspraken over uitvoering inkomenspolitiek (brief • Divosa • november 2022 • pdf, 67 kB)

In aanloop naar de begrotingsbehandeling van SZW heeft Divosa vandaag een brief gestuurd naar de ministers van SZW en de Tweede Kamer namens haar leden waarin de noodklok wordt geluid over de overbelaste gemeentelijke uitvoeringsorganisatie. Het is een goede zaak dat het Rijk in crisistijd extra financiële middelen inzet om ervoor te zorgen dat inwoners van Nederland rond kunnen komen, schrijft Divosa. Gemeenten werken graag samen met het Rijk om hun inwoners te ondersteunen, maar het is wel tijd voor nieuwe afspraken die recht doen aan de huidige tijd.

Huidige inkomenspolitiek leidt niet tot structurele bestaanszekerheid

Gemeenten zetten graag hun beste beentje voor bij de uitvoering van verschillende tijdelijke financiële regelingen om inwoners van Nederland te ondersteunen. Zoals bij de Tozo, de TONK, versterkte dienstverlening naar aanleiding van de toeslagenaffaire, de leefgeldregeling voor Oekraïners en de energietoeslag. De gemeentelijke uitvoeringsorganisaties zijn overbelast geraakt door de uitvoering van al deze tijdelijke maatregelen. Tegelijk constateren gemeenten dat de huidige inkomenspolitiek leidt tot bestaansonzekerheid.

Al vóór de energiecrisis ondervonden gemeenten een nieuwe toeloop op de bijzondere bijstand, de schuldhulpverlening en andere vormen van ondersteuning. De energiecrisis maakt dit erger en zichtbaarder. Daarom pleit Divosa voor verandering van het armoedebeleid van reparatie achteraf naar het voorkomen van armoede door een structureel toereikend inkomen.

Verhoudingen Rijk en gemeenten vertroebeld

Divosa ziet daarnaast dat door de verschillende crises de verhoudingen tussen het Rijk en gemeenten in de afgelopen jaren zijn vertroebeld. Inkomensbeleid is in ons stelsel expliciet voorbehouden aan het Rijk. Het Rijk is verantwoordelijk voor het bieden van een basis van inkomen en gemeenten bieden het vangnet voor mensen die, door hun bijzondere situatie, in de knel komen.

Gemeenten zien de aanvragen voor bijzondere bijstand de laatste jaren structureel groeien. Divosa constateert dat de bijzondere bijstand als oplossing voor steeds meer problemen wordt aangewezen. Maar het maatwerkkarakter van de bijzondere bijstand is tijdrovend en duur. Gemeenten worden hiervoor onvoldoende gecompenseerd en tegelijk is extra geld niet alleen de oplossing voor de situatie die nu ontstaan is.

Goede afspraken nodig over rolverdeling tussen Rijk en gemeenten

Divosa wil dan ook met het Rijk in gesprek over de verdeling van verantwoordelijkheden in de uitvoering rond het garanderen van bestaanszekerheid en een minimaal inkomen om van te leven. In tijden van crisis zijn inwoners gebaat bij duidelijkheid en zekerheid en moeten Rijk en gemeenten als één overheid opereren. Daarom pleit Divosa voor onafhankelijk onderzoek naar een praktische vormgeving voor een nieuwe inkomenspolitiek. Snel handelen om de bestaanszekerheid van inwoners te waarborgen is en blijft het uitgangspunt, evenals een eenvoudige uitvoering met beperkte verantwoording last die aansluit bij de huidige decentrale uitvoeringspraktijk.

Position paper VNG

Met dit geluid trekt Divosa samen op met de VNG, die eerder deze week een position paper publiceerde, waarin ook deze en andere problemen in de gemeentelijke praktijk worden benoemd. Divosa onderschrijft het standpunt dat de grenzen van de uitvoering zijn bereikt. Voor Divosa ligt de focus op het maken van nieuwe afspraken met het Rijk om de bestaanszekerheid van inwoners van Nederland te garanderen en de uitvoerbaarheid van regelingen te borgen.