Medebewindstaken: balans is zoek, meer inzicht nodig

De taken, bevoegdheden en middelen van de gemeenten zijn niet goed in balans. Dat is onder meer te zien in de jeugdzorg: gemeenten zijn daar sinds de decentralisatie van 2015 verantwoordelijk voor, maar kunnen het financieel niet aan. Het Rijk is weliswaar stelselverantwoordelijk, maar heeft weinig zicht op de resultaten. Dit is te lezen in het rapport Afrekenen met disbalans van de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB).

Volgens de opstellers heeft het Rijk onvoldoende zicht op de taken die het zelf aan gemeenten heeft opgedragen, hoeveel geld ze daarvoor krijgen, of ze de taken goed uitvoeren, en wat ze eraan uitgeven. Dat is een bron van frustratie voor Rijk en gemeenten. Volgens de ROB is bij het budget voor veel zogeheten medebewindstaken te weinig rekening gehouden met de mogelijkheden om te sturen op de kosten en de financiële risico’s. 

Sturingsmogelijkheden

Het Rijk houdt volgens het rapport onvoldoende rekening met de financiële risico's en de (beperkte) sturingsmogelijkheden van gemeenten. Rijk en gemeenten hebben verschillende perspectieven op de financiële situatie en uitvoeringskracht, wat leidt tot een gebrek aan vertrouwen en samenwerking. Wanneer er wordt gesproken tussen ministers en gemeenten leidt dat alleen tot tijdelijke oplossingen. Tenslotte constateert de ROB ook dat er taboes zijn, zoals uitbreiding van het gemeentelijk belastinggebied en het open einde van kosten bij decentralisaties. 

Structurele oplossing

De ROB adviseert inzichtelijk te maken welke medebewindstaken gemeenten hebben en de ambities hierop af te stemmen met bekostiging en bevoegdheden. Op die manier moet er een structurele governancestructuur komen om de balans te waarborgen. 

Wat vindt Divosa?

Divosa herkent de problemen en onderschrijft het advies van de ROB om de wetgever een overzicht te laten maken van de medebewindstaken en bijbehorende middelen. Herstel van de bestuurlijke en financiële verhoudingen is noodzakelijk voor gemeenten om de stijgende kosten in de jeugdzorg en de Wmo en de gevolgen van de vergrijzing te kunnen dragen. Een goede balans tussen taken en middelen vormt een randvoorwaarde voor adequate voorzieningen en dienstverlening.