Septembercirculaire 2024: gemeentefinanciën blijven onder druk staan

De financiële afspraken tussen het Rijk en de gemeenten over het Gemeentefonds staan met het regeerakkoord nog steeds overeind. Door de wijziging in de normeringssystematiek gaan gemeenten er vanaf 2026 miljarden op achteruit. Vanuit het fonds ontvangen gemeenten in 2025 nog € 2.500 per inwoner. Dit daalt naar € 2.300 per inwoner in 2026. 

Op 17 september is de septembercirculaire 2024 verschenen. Met de circulaires informeert het Rijk gemeenten op verschillende momenten in het jaar over de omvang en verdeling van de uitkeringen van het Gemeentefonds. Deze septembercirculaire sluit aan op het recent uitgebrachte regeerakkoord en de Miljoenennota. In dit nieuwsbericht beschrijven we de belangrijkste punten uit de septembercirculaire voor het sociaal domein.

Indexering Wmo

Het Rijk en de VNG hebben afgesproken dat (een nader te bepalen deel van) de Wmo niet meer vanuit de algemene uitkering, maar apart wordt gefinancierd. Daarmee kan beter rekening gehouden worden met de stijgende kosten als gevolg van de vergrijzing. Bij Voorjaarsnota 2024 werd al een post voor aanvullende indexering voor demografie opgenomen, oplopend van € 75 miljoen in 2026 naar € 300 miljoen vanaf 2029. Deze middelen zijn nu overgeboekt naar het begrotingsartikel Accres (hoofdstuk 60), zodat gemeenten er rekening mee kunnen houden in hun meerjarenbegroting. 

Mutaties in financiering jeugdzorg

De Hervormingsagenda Jeugd gaat door, maar de aanvullende bezuiniging van € 511 is komen te vervallen. Deze was er in de meicirculaire al uitgehaald voor 2025, maar nu is de aanvullende bezuiniging ook structureel geschrapt.

Jongerennorm bijstand

De aanvulling op de bijstand aan 21-minners gaat met ingang van 1 januari 2026 over van de bijzondere bijstand naar de algemene bijstand. Daarmee wordt er per 2026 € 9,4 miljoen uit het cluster Participatie gehaald en overgeheveld naar het bijstandsbudget op de begroting van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

Alleenverdienersproblematiek

Gemeenten kunnen financiële ondersteuning bieden aan huishoudens die als gevolg van de alleenverdienersproblematiek in 2023 en 2024 onder het bestaansminimum uitkomen. Vanuit de individuele bijzondere bijstand kan de gemiste huur- en zorgtoeslag gecompenseerd worden. Het Rijk stelt daarvoor via een decentralisatie-uitkering een bijdrage van € 22,6 miljoen in 2024 beschikbaar. Een overzicht met de toekenning van de bedragen per gemeente is opgenomen in de septembercirculaire.

Compensatie lage-inkomensvoordeel (LIV)

Het Rijk compenseert gemeenten via de integratie-uitkering Participatie (IU Participatie) vanaf 2025 voor de afschaffing van het lage-inkomensvoordeel (LIV) in de sociale werkvoorziening. 

Het LIV zorgt voor een kostenverlichting van de sociale werkvoorziening. Sociaal ontwikkelbedrijven kunnen het wegvallen van het LIV niet opvangen, omdat zij geen winst maken en afzetprijzen niet makkelijk kunnen verhogen. Daarom ontvangen gemeenten volledige compensatie voor het afschaffen van het LIV. Structureel gaat het om € 16,8 miljoen euro per jaar. Zie voor meer informatie het Gemeentenieuws SZW 2024-3.

Sociaal ontwikkelbedrijven: infrastructurele opslag

Het Rijk stelt naar verwachting bij meicirculaire 2025 middelen beschikbaar zodat sociaal ontwikkelbedrijven op termijn 10.000 werkplekken kunnen faciliteren. De werkplekken zijn bedoeld voor mensen die niet vallen onder beschut werk, maar wel zijn aangewezen op de infrastructuur van sociaal ontwikkelbedrijven voor een tijdelijk vangnet en voor hun ontwikkeling richting regulier werk, zie ook de Kamerbrief van 21 december 2023.

De middelen worden als apart budget toegevoegd aan de integratie-uitkering Participatie, omdat de verdeling verschilt met die van de rijksbijdragen Wet Sociale werkvoorziening (Wsw) en beschut werk (BW). Gemeenten ontvangen circa € 3.600 per plek. Dit komt neer op € 19,8 miljoen in 2025, met een oploop naar structureel € 35,9 miljoen. Dit structurele niveau wordt in 2035 bereikt. De middelen worden verdeeld over gemeenten op basis van de maatstaf ‘inwoners in het gemeentelijke doelgroepenregister’.