Voorjaarsnota: extra geld voor gemeenten, maar tekorten blijven fors en dreigend

De vier regeringspartijen hebben een akkoord gesloten over de Voorjaarsnota 2025. Er is overeenstemming over een breed pakket aan maatregelen, die zowel lastenverlichting als investeringen en bezuinigingen omvatten. Voor gemeenten betekent dit een mix van extra middelen, maar ook een aanhoudende financiële uitdaging op de langere termijn.

Het kabinet moet uiterlijk deze week akkoord gaan met de plannen. Uiterlijk 1 mei moeten deze naar Brussel voor goedkeuring.

Sociaal domein

Hoewel veel nog verder moet worden uitgewerkt, is een aantal plannen al wel duidelijk. Onder andere onderstaande ideeën met betrekking tot het sociaal domein zijn opgenomen:

• Verlaging van de energiebelasting met 200 miljoen euro.
• Bevriezing van sociale huren en verhoging van de huurtoeslag.
• Extra geld voor kinderopvang en sociale advocatuur.
• 863 miljoen euro extra voor asielopvang en de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND).
• Structureel 200 miljoen euro voor hervorming van het WIA-stelsel (arbeidsongeschiktheid).
• Extra geld voor gemeenten.
• Verkorting van de WW-duur naar 18 maanden, met extra budget voor omscholing en re-integratie.

Wat betekent dit voor gemeenten?

Duidelijk is dat het gemeentefonds extra geld gaat krijgen. Hoeveel is echter nog niet duidelijk. Dit volgt in de loop van donderdag, na bespreking in de ministerraad.

De financiële positie van gemeenten staat momenteel onder grote druk. Dat kent een aantal, deels samenvallende, oorzaken.

• Vanaf 2026 krijgen gemeenten te maken met een korting van 2,4 miljard euro op het gemeentefonds, waardoor ongeveer 75% van de gemeenten in financiële problemen komt en de begroting niet rond krijgt.
• Gemeenten zijn sterk afhankelijk van het Rijk (ongeveer 70% van hun inkomsten), en de korting op het gemeentefonds betekent dat zij minder geld ontvangen terwijl hun taken gelijk blijven of toenemen.
• Door verkeerde ramingen van het Centraal Planbureau krijgen gemeenten jaarlijks circa 400 miljoen euro te weinig om inflatie en groei te compenseren.
• Gemeenten kampen met stijgende kosten door inflatie, vergrijzing, bevolkingsgroei en wettelijke verplichtingen zoals jeugdzorg, waarvoor zij onvoldoende budget ontvangen.
• Reserves en incidentele overschotten zijn geen oplossing voor structurele tekorten.
• Gemeenten kunnen slechts beperkt belastingen verhogen, waardoor zij weinig ruimte hebben om inkomsten te verhogen.
• Er is een dreigend domino-effect waarbij bezuinigingen op het ene terrein leiden tot problemen op andere terreinen, zoals het niet halen van klimaatdoelen en toename van sociale problemen.

Samenvattend

De Voorjaarsnota 2025 brengt voor gemeenten extra geld, maar dit is onvoldoende om de aanstaande korting op het gemeentefonds en de stijgende kosten te compenseren. Gemeenten staan voor grote financiële uitdagingen, vooral vanaf 2026, wat kan leiden tot minder investeringen in woningbouw, zorg, infrastructuur en sociale voorzieningen. De VNG roept het kabinet op om in de komende maanden extra maatregelen te nemen om deze problemen te voorkomen en gemeenten in staat te stellen hun taken goed uit te voeren.