Wet energietoeslag 2023 waarschijnlijk in juni van kracht

Onlangs is het wetsvoorstel energietoeslag 2023 ter advisering aangeboden aan de Raad van State. De beoogde inwerkingtredingsdatum van de wet is juni 2023. De wijze van uitkeren van de energietoeslag sluit aan op de toeslag voor 2022.

Zo krijgen gemeenten in 2023 opnieuw de bevoegdheid om een eenmalige energietoeslag toe te kennen aan huishoudens met een inkomen op of net boven het sociaal minimum. Dat vraagt om een nieuwe wijziging van de Participatiewet. We zetten de belangrijkste punten van het wetsvoorstel op een rij.

Middelenverdeling

Eerder berichtte Divosa naar aanleiding van de Nota ontwerpbegroting gemeentefonds al dat de nieuwe energietoeslag 2023 van 1300 euro ook opgesplitst kan worden in een bedrag van 500 euro in 2022 en 800 euro in 2023. Verschillende scenario’s zijn hiervoor uitgewerkt. De opsplitsing is terug te vertalen naar de middelenverdeling:

• Een bedrag van 500 miljoen euro is in de decembercirculaire 2022 toegevoegd aan het gemeentefonds.
• Een bedrag van 900 miljoen euro zal in de meicirculaire 2023 toegevoegd worden aan het gemeentefonds voor de uitvoering en uitkering van de energietoeslag 2023.

Termijnen

Het huidige wetsvoorstel treedt in werking als wet met ingang van de dag na de datum van uitgifte van het Staatsblad waarin deze wordt geplaatst. De beoogde inwerkingtredingsdatum van de wet is juni 2023.

De energietoeslag 2023 kan tot en met 31 december 2023 worden uitgekeerd. Gemeenten kunnen pas aan de slag met het uitkeren van de energietoeslag op het moment dat de wet in werking is getreden. Zij kunnen hierop niet vooruitlopen.

Ambtshalve vaststelling en verstrekking 2023

Gemeenten bepalen binnen het wettelijke kader zelf welke groep inwoners de energietoeslag ambtshalve ontvangt:

• Personen met een uitkering op grond van de Participatiewet (tot de AOW-gerechtigde leeftijd), de IOAW, de IOAZ of het Bbz 2004.
• Huishoudens die voldoen aan de door de gemeente te stellen eisen aan het recht op een energietoeslag en waarvan de getoetste inkomensgegevens bij de gemeente bekend zijn (bijzondere bijstand, minimaregelingen en energietoeslag 2022).

Het Inlichtingenbureau zal de rapportage 'AOW-gerechtigden met aanvullende inkomensvoorziening ouderen (AIO)' met de bankrekeningnummers waarop de SVB de AIO-uitkering uitbetaalt, beschikbaar stellen aan gemeenten.

Het Inlichtingenbureau kan gemeenten eveneens kosteloos ondersteunen bij het toetsen of de huishoudens die in 2022 energietoeslag hebben ontvangen, hier in 2023 nog steeds voor in aanmerking komen. In het concept wetsvoorstel wordt uitgebreid ingegaan op de rechtmatigheid van gegevensverwerking in het kader van de AVG.

Huishoudens aan wie de energietoeslag niet ambtshalve kan worden toegekend door de gemeente, kunnen net als in 2022 via een aanvraag bij de gemeente in aanmerking komen voor deze tegemoetkoming.

Beleidsvrijheid

Gemeenten behouden beleidsvrijheid binnen de wettelijke kaders op de volgende punten:

• Het college bepaalt binnen het wettelijke kader de doelgroep van de eenmalige energietoeslag, hetgeen betekent dat het college bepaalt wat er onder een 'laag inkomen' moet worden verstaan.
• Het college bepaalt bij de formulering van de doelgroep of er groepen moeten worden uitgesloten van het recht op een eenmalige energietoeslag.
• Het college bepaalt welk inkomen in aanmerking wordt genomen.
• Het college bepaalt de periode waarover het inkomen in aanmerking wordt genomen.
• Het college bepaalt óf en welk vermogen in aanmerking wordt genomen.
• Het college bepaalt de hoogte van het bedrag van de toe te kennen eenmalige energietoeslag, eventueel gedifferentieerd naar leefsituatie.

Doelgroep afbakening

Wettelijk zijn er drie doelgroepen uitgesloten: studenten, dak- en thuislozen en jongeren tot 21 jaar. Er is géén wettelijke uitsluiting van mensen in een instelling.

Handreiking en modeldocumenten

Stimulansz stelt in de eerste helft van 2023 een handreiking en modeldocumenten op voor de energietoeslag 2023.

Wat vindt Divosa?

Divosa betreurt dat gemeenten lang in het ongewisse zijn gelaten over de energietoeslag 2023 en de inwerkingtreding hiervan. De communicatiemomenten over de energietoeslag 2023 waren beperkt tot de aankondiging van de energietoeslag 2023 in de Miljoenennota in september en de Nota wijziging gemeentefonds in november. Gemeenten bleven hierdoor met veel onduidelijkheid en vragen achter.

Tegelijkertijd kregen zij een keuze om 500 euro van de energietoeslag 2023 al in 2022 uit te keren. Een risicovolle keuze, omdat de spelregels van het nieuwe wetsvoorstel op dat moment nog niet duidelijk waren. Daarnaast ontstond er onduidelijkheid bij inwoners, terwijl gemeenten niet uitgerust werden met informatie om duidelijkheid te kunnen verschaffen aan inwoners. 

De timing van communicatie, tijdens het kerstreces, was dan ook bijzonder ongelukkig. Gemeenten willen goed in kunnen spelen op dit nieuws, lokale afwegingen maken, inwoners duidelijkheid geven en hun bedrijfsprocessen hierop inregelen. Het tijdsgat dat ontstaat door de inwerkingtreding per juni 2023 zorgt ervoor dat continuïteit van de bedrijfsprocessen die al zijn ingeregeld bij gemeenten, nu spaak loopt. Divosa vindt dat zeer onwenselijk.

Divosa is blij met de ondersteuning van het Inlichtingenbureau. De toetsing maakt dat de energietoeslag 2023 aan een grotere groep uitgekeerd kan worden met een ambtshalve verstrekking, wat een verlichting betekent voor de uitvoering. Ook is Divosa verheugd dat de groep studenten via DUO een verbeterde inkomenspositie krijgt door een verhoging van de studiefinanciering. Dit betekent dat zij via de juiste generieke wegen ondersteund wordt en als subgroep rechtmatig uitgesloten kan worden van de energietoeslag 2023. Zie hiervoor ook de uitspraak van de landsadvocaat en de aanpassing van de handreiking van Stimulansz.