Beeld van de Uitvoering 2023: gemeenten houden geld over op BUIG

Gemeenten kunnen een beroep doen op het vangnet Participatiewet bij tekorten van meer dan 7,5%. De Toetsingscommissie is het orgaan dat vaststelt of een gemeente aan alle voorwaarden voor recht op een vangnetuitkering voldoet (4). In 2023 zijn de aanvragen over budgetjaar 2022 beoordeeld. Uit het jaarverslag 2023 van de Toetsingscommissie blijkt dat het beroep op vangnet over 2022 is gestegen naar 25 gemeenten.

Over 2020 en 2021 was het beroep op vangnet met resp. 6 en 8 gemeenten nog een stuk lager, vanwege de relatief grote macro-overschotten in die jaren. In meerjarig perspectief is  het beroep op vangnet ook over 2022 laag. In 2022 waren raming en realisatie macro nagenoeg gelijk aan elkaar.

In totaal ontvingen de rechthebbende gemeenten € 8,5 miljoen aan tegemoetkoming voor hun tekorten in 2022. De vangnetuitkeringen worden betaald door alle gemeenten zelf, via een inhouding op het macrobudget van twee jaar na het budgetjaar waarop aanspraak wordt gemaakt. Daarom is het wenselijk dat het beroep op vangnet beperkt blijft. Via procedurele toetsing worden de rechthebbende gemeenten aangespoord om zich in te spannen om hun tekorten zoveel mogelijk te beperken. Gemeenten hebben echter geen invloed op eventuele tekortkomingen in het verdeelmodel. Bovendien is de juistheid van de raming van het macrobudget van invloed op het beroep op vangnet. Dit laatste is in de grafiek terug te zien voor 2016 en 2017, jaren met een groot macrotekort. 

In 2023 was er sprake van een macro-overschot. Toch verwacht de Toetsingscommissie dat het aantal toegekende aanvragen zal stijgen naar ongeveer 43. We zagen al eerder dat grote tekorten, ondanks het macro-overschot in 2023, vaker voorkomen dan in 2022. De gemeenten met grote tekorten zullen door de Toetsingscommissie in samenwerking met Divosa actief benaderd en begeleid worden.