Factsheet Bijzondere bijstand

Gemeenten zijn verplicht bijzondere bijstand te verstrekken als bepaalde kosten uit bijzondere omstandigheden voortvloeien die een persoon zelf niet in redelijkheid kan dragen. De beleidsvrijheid van gemeenten is daarbij beperkt tot de bepaling van het draagkracht: 

• Het wel of niet hanteren van een eigen bijdrage (per verstrekking) of drempelbedrag (te ontvangen bedrag per jaar).
• Vanaf welk inkomen er draagkracht wordt verondersteld. 
• Het ten dele kunnen bepalen welke inkomens en vermogensbestanddelen ze meenemen bij de draagkrachtberekening.
• Het begin en de duur van de periode van het inkomen en vermogen dat wordt meegeteld.
• Het norminkomen tot welk bedrag men in aanmerking kan komen voor categoriale bijzondere bijstand (bijvoorbeeld op 100%, 110% of 120% van het toepasselijk sociaal minimum).
• Of ze uitgaan van reserveringsruimte in de bijstand of niet.

Daarnaast hebben ze nog ruimte om te bepalen:

• wanneer ze een lening kwijtschelden;
• welke normen ze hanteren bij de hoogte van de toekenning van bepaalde kosten (bijvoorbeeld: gaan ze uit van de bedragen uit de Nibud prijzengids of hanteren ze een eigen bedrag voor allerlei goederen).

Het komt voor dat gemeenten in beleidsregels benoemen welke kosten zij onder de bijzondere bijstand laten vallen en welke in principe worden uitgesloten. Het kan niettemin voorkomen dat voor deze kosten toch bijzondere bijstand moet worden verleend.  In principe kan immers voor allerlei soorten kosten bijzondere bijstand worden aangevraagd, als de noodzakelijkheid en de bijzonderheid van de individuele omstandigheden maar kunnen worden aangetoond. De beoordeling van iedere aanvraag is dus maatwerk. Zo komt het voor dat via een gang naar de rechter mensen alsnog bijzondere bijstand krijgen toegekend.

De vraag is of gemeenten een bepaalde mate van beleidsvrijheid ervaren bij de bijzondere bijstand. Zo moet de gemeente een bewindvoerder uit de bijzondere bijstand bekostigen als een onderbewindgestelde dit zelf niet kan betalen. En zo moesten regelingen als TONK en de energietoeslag worden uitgevoerd, waarbij de gemeenten binnen bepaalde kaders eigen keuzes maken.