Factsheet bijstandbudgetten 2022

Op basis van het onderzoek van SEO / Atlas research 'Meerjarige tekorten en overschotten op het bijstandsbudget' zijn de maatstaven in het verdeelmodel bijstand aangepast. Dit heeft geleid tot relatief grote herverdeeleffecten.

Daarnaast laat het onderzoek van AEF / De Beleidsonderzoekers 'Meerjarige tekorten en overschotten op het bijstandsbudget' zien dat het volume van het bijstandsbestand en de prijs van bijstand in beperkte mate beïnvloedbaar is. Er zijn immers weinig tot geen significante verschillen in volume en prijs gesignaleerd tussen overschot- en tekort gemeenten. Dit leidt tot de discussie hoe we tot een situatie komen dat er minder grote overschotten en tekorten zijn. Divosa gaat hier de komende tijd met SZW over in gesprek. We pleiten voor passende, stabiele en voorspelbare budgetten.

Op langere termijn is het nodig dat er een verdeelmodel komt dat past bij de Participatiewet in balans: een financiering die past bij het doel van de wet. De bestaande participatiewet is gericht op volumebeperking - begeleiding naar betaald werk - en rechtmatigheid. De nu in voorbereiding zijnde Participatiewet in balans heeft een ander doel, namelijk meer sturen op basis van vertrouwen en kijken wat de mogelijkheden van een persoon zijn. Meedoen in de maatschappij kan dan het doel zijn dat wordt nagestreefd en uitstroom alleen in bepaalde gevallen de uitkomst.

Een andere uitvoering en doelstelling van de Participatiewet vraagt om herziening van het financieringssysteem. Een belangrijke discussie hoe dit vorm te geven zal de komende jaren gevoerd moeten worden. 

In het kader van bestaanszekerheid is het ook belangrijk om stil te staan bij niet-gebruik van bijstand. De financiële prikkel is er nu op gericht om het bijstandsbestand zo klein mogelijk te houden, terwijl er tegelijkertijd een maatschappelijke opgave is om te zorgen dat mensen niet onder een bestaansminimum terecht komen. Bij het herzien van de financieringssystematiek dient rekening te worden gehouden met deze dynamiek.

Daarnaast staan de maatregelen op een rij die Divosa in eerdere factsheets over de bijstandsbudgetten noemde in relatie tot de vraag ‘Hoe houd je grip op de uitgaven?’. Samengevat een aantal maatregelen die gemeenten kunnen nemen om de kosten van de bijstand te verlagen:

• Preventie versterken: omlaag brengen van de instroom door bemiddeling richting arbeid en strenge rechtmatigheidscontroles aan de poort, waardoor met name het aantal kortdurende uitkeringen afneemt.
• Handhaving van verplichtingen: niet alleen de inlichtingenplicht/fraudebestrijding is van belang, het gaat ook om de handhaving van verplichtingen rondom toeleiding naar de arbeidsmarkt.
• Gemiddelde prijs omlaag brengen: bevorderen van deeltijdarbeid, actieve incasso van openstaande vorderingen.
• Intensivering klantencontacten: aandacht schenken leidt ook tot hogere uitstroom.
• Uitstroom bevorderen door een actieve arbeidsmarktbenadering en matching van bijstandsontvangers met vacatures. Ook de inzet op werkleertrajecten kan een positief effect hebben.
• Beperken herinstroom door te streven naar duurzame plaatsingen.
• Bevordering werken met loonkostensubsidie: omdat de financieringssystematiek voor LKS per 2022 is gewijzigd, biedt dit kansen om meer mensen hierin onder te brengen. Omdat de gemeente feitelijk met een vertraging van een jaar de werkelijke kosten hiervoor vergoed krijgt, wordt het financiële nadeel hiervan beperkt.