Factsheet Debiteuren

Als vorderingen kunnen worden voorkomen, dan scheelt dat veel werk. Er zijn geen terugvorderingsbeschikkingen meer, geen debiteurenadministratie, geen incassoactiviteiten, et cetera. Het is echter een utopie om te stellen dat we geen vorderingen meer zullen hebben.

Gemeenten hebben rond de eeuwwisseling de gelegenheid gehad om het debiteurenbestand op te schonen. Dat kon via de eenmalige opschoningsactie debiteuren (EOD). Naast het opschonen van het debiteurenbestand, was een onderdeel daarvan ook dat er een visie op handhaving moest komen. We zagen dat er veel beleidsplannen hoogwaardig handhaven werden gemaakt. De insteek, landelijk, was veelal om aandacht te besteden aan de vier spaken van het zogenaamde handhavingswiel. Dit wordt ook wel de ‘Cirkel van Naleving’ genoemd.

Het doel is dat bijstandsgerechtigden zich bewuster worden van de regels rond de uitkering en deze meer uit zichzelf naleven. De kans dat mensen zich spontaan aan wet en regels houden is immers groter wanneer zij:

• goed en tijdig geïnformeerd worden over rechten en plichten;
• de regels en de controles die daaruit voortvloeien accepteren;
• de pakkans bij overtreding als hoog ervaren;
• voldoende worden afgeschrikt door opgelegde en uitgevoerde straffen.

Dit betekent zowel preventief als repressief handhaven. De preventieve activiteiten zijn:

• informeren op maat: we informeren duidelijk over de regels van een uitkering en over de gevolgen van overtreding van de regels. Gemeenten werken vaak met informatiemappen, voorlichting via de website, et cetera.
• dienstverlening op maat: onnodige procedurele belemmeringen roepen irritaties op bij uitkeringsgerechtigden. Voorkomen moet worden dat bijstandsgerechtigden onnodig worden belast met allerlei vragen. Dus geen onnodige onderzoeken, geen onnodige formulieren en vragen, et cetera. Een belangrijke rol is eventueel het meer toepassen van de menselijke maat en het kennen van de uitkeringsgerechtigden. Dat kan door meer persoonlijk contact, dat ook preventief kan werken.

De repressieve activiteiten zijn:

• controleren op maat: niet iedere bijstandsgerechtigde valt onder hetzelfde controleregime. We weten uit de resultaten van eerdere onderzoeken, dat fraude bij bepaalde groepen bijstandsgerechtigden meer voorkomt dan bij andere groepen. Bijstandsgerechtigden waarbij een intensieve controle noodzakelijk is, worden daarom grondig gecontroleerd. Bijstandsgerechtigden waarbij dit niet noodzakelijk is, worden op de reguliere wijze gecontroleerd (een soort basisniveau). Maatwerk is ook hier de leidraad.
• sanctioneren op maat/boete: de hoogte van de boete hangt af van het bedrag dat onterecht is ontvangen, de verwijtbaarheid, de omstandigheden waarin de overtreder verkeert, et cetera.

We zien hier een belangrijke rol weggelegd in de preventieve activiteiten en met name in de communicatie: goed voorlichtingsmateriaal, voorlichtingsbijeenkomsten, nieuwsbrieven, duidelijkheid over rechten en plichten, geen onnodige administratieve drempels opwerpen waardoor burgers bepaalde administratieve processen niet eens opstarten. Dit kan vorderingen in het kader van het schenden van de inlichtingenplicht voorkomen.

Kijken we naar vorderingen onverschuldigde betalingen, dan ligt dat anders. Zoals eerder vermeld zitten hier vorderingen bij die te wijten zijn aan tekortkomingen bij de gemeenten.