Verslag symposium rond propositie

Er gaapt een enorme kloof tussen de inwoners die zich niet op eigen kracht kunnen redden en de beleidsmakers die hen willen helpen. Eigenlijk heeft de overheid geen idee wat er in de hoofden van al die hulpbehoeftigen omgaat. ‘We kennen elkaar niet meer’, zegt politicoloog en publicist Tim ‘S Jongers.

‘S Jongers is wetenschapper, werkte aan verschillende universiteiten en heeft aan den lijve ondervonden hoe een armoedebestaan eruit ziet. Hij is zoals dat heet ervaringsdeskundige, iets wat te weinig bekend is in beleidstorens als je naar zijn verhaal luistert. De verleiding is doorgaans groot om in de wijk even te komen vertellen hoe het moet, vanuit onze belevingswereld. ‘Maar we weten helemaal niet hoe de wereld er aan de onderkant uitziet.’

‘S Jongers hield zijn gehoor in het Divosa-clubhuis een spiegel voor, in een voordracht die bijna swingde, ware het niet dat het over zo’n serieus onderwerp ging. ‘Neem nou zoiets als zelfredzaamheid. De overheid wil dat we dat allemaal zijn. Maar eigenlijk is niemand dat: belastingzaken, een hypotheekadvies, het huis schoonmaken, als het nodig is besteden we dat uit. Zelfredzaamheid is niks anders dan het vermogen om je shit te outsourcen. De zogeheten hoopvollen lukt dat wel, maar de hooplozen aan de andere kant van de scheidslijn lukt dat niet.’

Armoede-industrie

De zogeheten armoede-industrie zit vol met aannames, met een logica die misschien past bij welgestelden maar niet bij de mensen om wie het echt gaat, vervolgt ‘S Jongers. Wie bijvoorbeeld moet bewegen, krijgt een beweegcoach, wie de bus moet nemen een OV-coach, wie zijn energierekening niet kan betalen een energiecoach, en ga zo maar door. Daar zit constant een impliciete norm achter: jij moet op ons gaan lijken!’ We gaan gebukt onder een zogeheten monoprobleemcultuur waarbij succes min of meer de norm is. ‘We knippen het op in deelproblemen terwijl niemand met de armoede bezig is.’

Dat er de laatste tijd meer aandacht is voor bestaansonzekerheid is in zekere zin opmerkelijk. Want armoede bestaat al heel lang, van generatie op generatie. We zijn wakker geschud door het simpele besef dat het ook ‘ons’ kan overkomen. Een life event zoals ontslag kan je hele leven op zijn kop zetten, ook mensen met een middeninkomen. ‘Als het ons raakt, is het opeens een crisis, met als belangrijkste vraag hoe we ervoor kunnen zorgen dat bestaanszekeren niet bestaansonzeker worden.’

Gelijkwaardigheid

Hoe doorbreken we dit nou? Volgens ‘S Jongers begint het met een lesje in gelijkwaardigheid. Ga niet alleen naar antwoorden op zoek maar laat je doelgroep ook de vragen stellen en gebruik ervaringskennis als het kapitaal van je organisatie. Maak dus gebruik van kennis die in een wijk aanwezig is. ‘S Jongers breekt ook een lans voor wat hij noemt een ‘beschermende overheid’. ‘We hebben speciaal onderwijs, we hebben speciaal werk maar zoiets hebben we niet bij de overheid. ‘Wie 27 blauwe enveloppen in de bus krijgt, moet het zelf maar uitzoeken.’

Misschien wel het belangrijkste advies van ‘S Jongers is dit: wees permanent kritisch, vooral op jezelf. ‘We kunnen een dakloze die in de opvang een joint opsteekt wel de maat nemen, maar wat zou jij doen in zo’n situatie? Als wij in perioden van stress gaan roken of een fles wijn opentrekken, hoor je daar niemand over.’ Met andere woorden: wees principieel bescheiden en verplaats je in de ellende van iemand anders. ‘Als je dat niet doet, doe je de wereld meer kwaad dan goed.’