Overslaan en naar de inhoud gaan

De vroegsignaleringsaanpak van gemeenten onder de loep • 'Kunnen we je helpen?'

Laatste update: 01 oktober 2024

3. Hulpacceptatie en (door)verwijzing

Registratie van hulpacceptatie

Gemeenten bepalen zelf welke type hulp ze op welke manier registreren. Dit kan verschillen. Dit is enerzijds de eigen interpretatie, anderzijds ook de vrijheid binnen het registratiesysteem. 

We hebben gemeenten gevraagd hoe zij verschillende vormen van hulp registreren. Onderstaande figuur laat de overeenkomsten en verschillen tussen gemeenten zien. Zowel ‘quick-fix’, ‘betalingsregeling getroffen’ als ‘doorverwijzing’ zijn vormen van ‘hulpacceptatie’.

Wel hulpacceptatie, maar andere vorm

Bij het opstellen van een schuldenoverzicht en het aanvragen van toeslagen en andere voorzieningen is een vergelijkbaar deel dat dit registreert als quick-fix en als doorverwijzing. In beide gevallen is er sprake van hulpacceptatie, alleen de vorm is anders. Het verschil zit in de hoeveelheid werkzaamheden die door de vroegsignaleerders zelf wordt uitgevoerd. Dit hangt veelal samen met de wijze waarop de vroegsignalering binnen de gemeente is georganiseerd. Bij gemeenten waar de schuldhulpverlening de vroegsignalering uitvoert, doen professionals meer zelf, zoals het opstellen van een schuldenoverzicht. 

Verschillen in hulpacceptatie

De registraties lopen met name uiteen als het gaat om het verstrekken van informatie en advies en het gesprek over de mogelijkheden om de betalingsachterstanden zelf op te lossen. Bijna vier op de tien gemeenten zien zo’n gesprek niet als vorm van hulpacceptatie, en registreren dit als ‘klant lost het zelf op/wil geen hulp’. Terwijl een even groot deel dit als ‘quick-fix’ registreert. 
We hebben niet naar de beweegredenen gevraagd om het wel of niet als hulpacceptatie te registreren. Mogelijke factoren die een rol spelen om het al dan niet als hulpacceptatie te zien:

  • De uitgebreidheid van een gesprek: als er een uitgebreider telefonisch gesprek of gesprek aan de deur is geweest, waarbij tips en advies is gegeven, kan dit als hulp worden gezien waarmee de inwoner zelf verder kan.
  • De reactie en bereidwilligheid van de inwoner: als het idee bestaat dat de inwoner daadwerkelijk aan de slag gaat naar aanleiding van het gesprek met de vroegsignaleerder, kan het als quick-fix worden gezien.
  • In hoeverre de vroegsignaleerder de situatie blijft monitoren: sommige vroegsignaleerders hebben een gesprek met inwoner. Als de inwoner aangeeft zelf de betalingsachterstand op te gaan lossen en de vroegsignaleerder monitort dat -bijvoorbeeld door nog eens contact op te nemen- kan dit als hulpacceptatie worden gezien. De vroegsignaleerder gaat dan na of de inwoner daadwerkelijk aan de slag is gegaan.
  • De verantwoordelijkheid ligt bij de inwoner: omdat de vroegsignaleerder na het gesprek niet langer betrokken is en de inwoner zelf aan de slag gaat, kan dat een reden zijn om dergelijke gesprekken niet als hulpacceptatie te zien.
  • Wanneer de inwoner expliciet aangeeft dat hij geen hulp nodig heeft: de inwoner kan aan het einde van het contact met de vroegsignaleerder aangeven dat hij/zij geen hulp nodig heeft en/of zelf aan de slag gaat.  
  • Als de gemeente inzicht wil hebben van alle inspanningen: vanuit de gemeente(raad) kan er behoefte zijn om inzichtelijk te maken dat er moeite is gedaan om inwoners te helpen. Als er dan (intensiever) contact is waarbij iemand op weg wordt geholpen, wordt dat als ‘meer’ gezien dan wanneer een inwoner direct aangeeft niet open te staan voor hulp. Dit kan om die reden dan als ‘hulp geaccepteerd’ worden geregistreerd. 

Situaties van hulpacceptatie

Bovenstaande laat zien dat er een grijs gebied is, waarin er argumenten zijn om iets wel als hulpacceptatie te registreren, maar even goed argumenten om dat niet te doen. De bedoeling is dat de vroegsignaleerder de inwoner de ondersteuning biedt om (zelf) de betalingsachterstand op te lossen. Daarbij is het belangrijk om in de uitvoering rekening te houden met het feit dat registratie van ‘inwoner/klant wil hulp’ betekent dat het incassoproces 30 dagen wordt opgeschort. De inwoner krijgt dan een maand lang uitstel van betaling. Het is dan ook wenselijk dat hulpacceptatie alleen wordt geregistreerd als er daadwerkelijk wordt gewerkt aan het regelen van de betaling(sregeling) of het op orde brengen van de financiën. Anders loopt de betalingsachterstand alleen maar op. Het doel is niet om het aantal hulpacceptaties zo hoog mogelijk te krijgen. 

Het criterium ‘werken aan een oplossing’ is ook niet volledig waterdicht. Ook dan zullen er situaties blijven waarin het niet zwart/wit is of er sprake is van ‘hulpacceptatie’, zo laten onderstaande situatieschetsen zien. Bij drie van de vier situaties geeft circa een kwart van de gemeenten aan dat het per keer verschilt hoe dit wordt geregistreerd, afhankelijk van de exacte situatie. Daarnaast zijn er situaties waarbij de meningen verdeeld zijn. Bijvoorbeeld over de situatie waarin een inwoner aangeeft hulp te willen, maar vervolgens niet op de afspraak komt. Een kwart ziet dit als hulpacceptatie, terwijl 38 procent dit juist niet vindt. Mogelijk dat de keuze voor de gemeente mede afhangt van het moment waarop ze het resultaat van het contact registreren: direct na het 1e contact of iets later.