Verslag Divosa Benchmark Festival 2023

'In deze tijd kan gesteld worden dat eigenlijk iedereen die wil werken ook kan werken. De mensen bij wie dat niet lukt, hebben meer nodig dan de standaard hulp.' Thelma van Petersen, bestuurslid van Divosa en directeur van Den Haag Werkt, deelt  ervaringen uit de Haagse praktijk met een veranderende doelgroep en geeft een voorbeeld van hoe de hofstad omgaat met keuzes maken: waar investeren we in?

Veranderende doelgroep

Er is nu meer tijd en ruimte voor een groep werkzoekenden die we voorheen niet echt hielpen, zoals mensen met psychische problemen, mensen met een lichamelijke beperking of mensen met uitdagingen op het vlak van het doenvermogen; het vermogen om je leven op de rit te krijgen, vertelt Van Petersen. Deze groepen hebben meer nodig dan de traditionele begeleiding en voorzieningen, namelijk intensievere begeleiding.

Voorbeeld 1: de instapeconomie

In het kader van intensieve begeleiding startte Den Haag de pilot de instapeconomie, bij een participatiegroep die al lang in de bijstand zit en weinig vertrouwen heeft in de overheid. Persoonlijke coaches sluiten aan bij bestaande contacten in de woonwijk, zoals een buurthuis, en proberen mensen te verleiden tot het doen van vrijwilligerswerk waar ze ook een vergoeding voor krijgen. De coaches besteden 8 uur per week aan begeleiding.

De belangrijkste uitgangspunten van de pilot zijn:

• aanwezig zijn in de wijk;
• gebruik maken van contacten die er al zijn;
• kleine stapjes zetten en daarvan leren;
• geen uitstroomdoelstellingen stellen. Dit kost politieke lef, want de pilot kost geld zonder dat er garanties zijn.

Het doel: meer zelfvertrouwen en betaald werk voor de deelnemers. Er is geen garantie op uitstroom bijstand.

Voorbeeld 2: Meebouwen aan de toekomst van Zuidwest

Als tweede voorbeeld noemt Van Petersen het traject Meebouwen aan de toekomst van Zuidwest. In dit traject worden in samenwerking met een woningcoöperatie (jonge) mensen uit de bijstand gehaald en opgeleid, en worden er banen voor hen gecreëerd.  Het eerste onderdeel was de schilders-doe-dag. Voor de werving van deelnemers bedachten jongeren uit de wijk een campagne.  Zeventien deelnemers begonnen aan het traject, elf van hen hebben inmiddels een eerste baan.

Obstakels

Het traject kende ook obstakels. Drie deelnemers bleken dakloos; de woningcoöperatie regelde een woning voor hen zodat ze in het traject konden blijven. Maar dat kan niet altijd voor iedereen geregeld worden, zegt Van Petersen. Ook een schildersklus buiten Den Haag zorgde voor problemen. De deelnemer kon de reiskosten niet voorschieten en kwam vervolgens helemaal niet meer opdagen. Pas nadat een begeleidend coach de deelnemer thuis opzocht, kwam het probleem aan het licht. 

Dit zijn typische voorbeelden van obstakels met betrekking tot het doenvermogen van mensen, die een betaalde baan in de weg kunnen staan, aldus Van Petersen. Het begeleiden van deze groep is enorm intensief maar de gemeente Den Haag kiest er  bewust voor om het wel te doen en het goed te monitoren om dit vervolgens uit te kunnen leggen aan beleidsmakers en politiek: 'Het vraagt om een investering.'

Keuzes maken

Als er geïnvesteerd moet worden, dan moeten er keuzes worden gemaakt. Investeren in bestaanszekerheid? Dan minder op re-integratie. We kunnen  intensieve begeleiding niet aan alle inwoners bieden. Hoe bepaal je wie hier wel voor in aanmerking komt en wie niet? Nu doet een casemanager dat naar eigen inzicht, maar wellicht kan op basis van data een eerlijkere verdeling gemaakt worden.

Voorbeeld 3: WW niet naar bijstand

Om het ethische dilemma beter uit te kunnen leggen - waarom krijgt de één meer dan de ander- bedacht Den-Haag Werkt een algoritme. Samen met het UWV werkte de gemeente daarmee in de pilot WW niet naar bijstand. 

Mensen ontvangen WW via het UWV. Wanneer de WW afloopt, komen ze voor bijstand naar de gemeente. Dan begint ook pas het traject van begeleiding door de gemeente. In deze pilot worden mensen van wie de WW binnenkort stopt al eerder actief benaderd voor begeleiding om bijstand te voorkomen. Dat kan echter niet bij iedereen en daarom is er gekeken of er kenmerken zijn die kunnen voorspellen dat iemand een hogere kans heeft om in de bijstand te komen. Die bleken er inderdaad te zijn:

• eerder bijstand ontvangen;
• aantal maanden nog te ontvangen WW;
• ontvangen toeslag;
• leefvorm;
• leeftijd;
• hoogte WW-maanden;
• wel of geen inkomsten naast de WW-uitkering;
• totaal aantal maanden WW-recht.

In de pilot werden mensen op basis van deze kenmerken benaderd voor (vroegtijdige) begeleiding. Met die begeleiding kwamen deze mensen minder vaak (weer) in de bijstand terecht, en vonden vaker betaald werk.