Factsheet Overtredingen van de inlichtingenplicht

Elk kwartaal wordt bij rond de 2% van de bijstandsgerechtigden een benadelingsbedrag teruggevorderd nadat vastgesteld is dat er sprake was van het niet nakomen van de inlichtingenplicht. In 2019 resulteerde dit in een vordering voor 7,6% van de bijstandsgerechtigden (1). In veel gevallen kan dit bedrag niet direct worden terugbetaald of worden ingehouden op de uitkering. Zo waren er in het derde kwartaal van 2020 nog bijna 125 duizend openstaande vorderingen.

Het aantal vorderingen dat per kwartaal is opgelegd in de periode van juli 2018 tot en met september 2020 is redelijk stabiel met wisselende aantallen tussen ongeveer 7500 en 8500. In het eerste half jaar van 2020 is een daling zichtbaar naar 6910 vorderingen in het eerste kwartaal en nog maar 4820 in het tweede kwartaal. In het derde kwartaal is weer een lichte stijging zichtbaar naar 5300 vorderingen. Dit aantal ligt echter nog steeds een stuk lager dan in dezelfde periode in 2019.

Een mogelijke – en voor de hand liggende – verklaring ligt bij de coronamaatregelen die vanaf het einde van het eerste kwartaal opgelegd zijn. Uit contacten die Divosa heeft met leden komt bijvoorbeeld naar voren dat gemeenten door de coronamaatregelen veel minder huisbezoeken hebben kunnen afleggen en dat de controle op een lager pitje is komen te staan. Veel gemeentelijke handhavers zijn ook ingezet bij de verwerking van aanvragen voor de Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (Tozo).

Het aantal nieuwe vorderingen en boetes vanwege overtreding van de inlichtingenplicht is per kwartaal laag ten opzichte van het totale bijstandsbestand. Gemiddeld genomen werd over de periode van juli 2018 – september 2020 per kwartaal bij 1,7% van het bijstandsbestand een vordering opgelegd. In het laatste kwartaal van 2019 was het aantal vorderingen 2,0% ten opzichte van het totaal aantal bijstandsuitkeringen, in het derde kwartaal van 2020 is dit teruggelopen naar 1,1%.

Vergelijkbare cijfers zijn zichtbaar wanneer wordt gekeken naar de uitstroom vanwege handhaving. Het percentage uitkeringen dat maandelijks wordt beëindigd vanwege handhaving schommelt in 2019 tussen de 9,6% en 10,6% van het totaal beëindigde uitkeringen. Vanaf maart 2020 daalt dit tot 6,3% in mei waarna het weer stijgt tot rond de 8% aan het eind van 2020.