Factsheet Overtredingen van de inlichtingenplicht

In de afgelopen maanden zagen we in de politiek en de media veel aandacht voor de regels rondom handhaving van de Participatiewet. Directe aanleiding hiervoor was een terugvorderingscasus in de gemeente Wijdemeren. Een bijstandsgerechtigde moest een uitkeringsbedrag terugbetalen vanwege het overtreden van de inlichtingenplicht. Deze mevrouw had ontvangen boodschappen en voertuigbezit niet gemeld. De casus zette veel in beweging.

Inmiddels hebben verschillende gemeenten besloten giften vrij te laten tot een bepaald maximum bedrag. Ook ligt er in de Tweede Kamer een wetsvoorstel om de Participatiewet aan te passen. Tegen deze achtergrond besteedt Divosa in deze factsheet met feiten en cijfers aandacht aan de handhaving van de Participatiewet en de praktijk van gemeenten.

Handhaving hoort bij sociale zekerheid en het werk van gemeenten

Handhaving en het aanpakken van fraude zijn nodig.  Het draagt bij aan goede en effectieve uitvoering van de Participatiewet zodat bijstand en ondersteuning terechtkomt bij de mensen die het echt nodig hebben. Tegelijkertijd zou handhaving vooral het sluitstuk van de sociale zekerheid moeten zijn in plaats van een uitgangspunt.

Divosa heeft altijd gepleit voor ‘handhaven met zorg’. Ik blijf dat ook hier graag benadrukken. Het is belangrijk dat gemeentelijke handhavers kunnen samenwerken en afstemming zoeken met hun collega’s van werk & inkomen, ondersteuning en zorg. Een brede blik stelt de inwoner centraal en ondersteunt bij het leveren van maatwerk.

Meer maatwerk en afwegingsruimte

Handhaven met zorg stelt gemeenten in staat om de inwoner centraal te zetten en maatwerk te leveren. Divosa heeft altijd gesteld dat gemeenten niet verplicht moeten worden tot terugvordering van onterecht uitgekeerde uitkeringsgelden of het opleggen van boetes. Soms is het immers noodzakelijk om daar als gemeente een eigen, andere afweging in te maken. Graag zou ik daarom zien dat deze verplichting tot terugvordering wordt veranderd naar een mogelijkheid tot terugvordering.

Tegelijkertijd zijn heldere richtlijnen nodig waarmee handhavers goede afwegingen kunnen maken. Zo zorgen we ervoor dat in de uitvoering onwetendheid anders behandeld wordt dan onwil en dat de Participatiewet niet onevenredig hard uitpakt in de praktijk. Het stemt mij positief dat ook het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zich daar nu voor inzet door te inventariseren in hoeverre er sprake is van onevenredige uitkomsten.

Eenvoudigere regels

Divosa pleit voor eenvoudigere regels voor de bijstand. Want hoe ingewikkelder de regels, hoe moeilijker het is om ze uit te leggen en uit te voeren, en hoe gemakkelijker het wordt om onbewust de fout in te gaan. Daarnaast moet het niet nakomen van afspraken onaantrekkelijk blijven en ontmoedigd worden door goede voorlichting. Met meer mogelijkheden tot maatwerk en eenvoudigere regels komen we een eind. Vervolgens is het zaak oog te houden voor hoe de wet- en regelgeving in de praktijk uitpakt.

Erik Dannenberg
voorzitter Divosa