Divosa Benchmark Werk & Inkomen • Jaarrapportage 2022
Laatste update:Ontheffingen van de arbeidsplicht
Aandeel ontheffingen constant
Voor 10% van de personen met een bijstandsuitkering registreerden gemeenten eind 2022 een ontheffing van de arbeidsplicht. Mensen met een ontheffing zijn vrijgesteld van de plicht om werk te zoeken, werk te aanvaarden en werk te behouden.
Het percentage personen met een ontheffing was in 2022 gelijk aan 2021 en 2020 en iets lager dan in 2019 (11%). Het landelijke percentage ontheffingen lijkt de laatste jaren dus stabiel. Per gemeente zien we wel verschuivingen in het percentage ontheffingen. Ook zien we grote verschillen tussen gemeenten in 2022. Een kwart van de gemeenten heeft 0 tot 5% van het bestand ontheven, eveneens een kwart heeft 23 tot 44% van het bestand ontheven. De overige gemeenten zitten daartussenin met 5 tot 23% ontheffingen.
Gemeentelijke beleidskeuzes hebben effect op het aantal ontheffingen. Bijvoorbeeld wanneer gemeenten hun bestanden opnieuw onder de loep nemen en dit mogelijk tot meer of minder ontheffingen leidt.
In gemeenten met minder dan 50.000 inwoners en gemeenten tussen de 50.000 en 100.000 ligt het percentage ontheffingen hoger (15% en 12%) dan in de grote gemeenten (7%).
Er is een groot verschil in perceptie tussen klanten enerzijds en klantmanagers anderzijds in de mate waarin er vrijstellingen van de arbeids- en re-integratieverplichtingen worden verstrekt. Zo zeggen twee op de drie uitkeringsgerechtigden vrijgesteld te zijn, terwijl klantmanagers inschatten dat gemiddeld één op de vijf klanten in hun caseload op het moment van de enquête is vrijgesteld. Het is lastig om dit grote verschil in perceptie precies te duiden, maar wellicht dat klantmanagers toch vooral uitgaan van formele vrijstellingen, terwijl klanten ook uitgaan van informele vrijstellingen. Klanten uit grote gemeenten (> 85.000) rapporteren vaker vrijgesteld te zijn dan klanten van kleinere gemeenten.
Bron: Spiegel Bestaanszekerheid 2022 (Nederlandse Arbeidsinspectie, februari 2023)
