De dunne lijn

Met het programma Preventie met Gezag wil het Rijk voorkomen dat kinderen, jongeren en jongvolwassenen in de leeftijd van 8 tot en met 27 jaar in de criminaliteit terechtkomen of daarin verder afglijden. Divosa ondersteunt gemeenten hierbij.

Jongeren die dromen van dure sneakers en voor het snelle geld kiezen. Een alleenstaande moeder die instemt met een hennepkwekerij op haar zolder om geld bij te verdienen. Drugscriminaliteit en de gevolgen daarvan treffen vooral kwetsbare mensen in de samenleving, zegt Hennie van Deijck, procesmanager bij Divosa. Samen met collega Hidde Brink houdt ze zich al lange tijd bezig met ondermijnende criminaliteit en het sociaal domein. ‘“Je ziet het pas als je het doorhebt”, klinkt de bekende uitspraak van Johan Cruijff.  We hebben daar zelf ook een weg in bewandeld. Veel voltrekt zich uit het zicht. Het is ongrijpbaar, onzichtbaar. Het sociaal domein heeft lange tijd de ernstige gevolgen niet gezien of erkend.’

Tweedeling

Dat heeft volgens Van Deijck alles te maken met de tweedeling in de samenleving. Voor het rijkere en hoogopgeleide deel van de samenleving is ondermijnende criminaliteit een ver-van-mijn-bedshow. ‘Maar voor het andere deel van de samenleving, die druk bezig is met overleven, is dit de realiteit waar ze dagelijks mee te maken hebben.’

(Tekst gaat verder onder de foto)

De twee ervaren managers spreken veel met bestuurders en leidinggevenden in het sociaal domein. Ze zien hoe er wordt geworsteld met de rol van het sociaal domein in de aanpak van ondermijnende criminaliteit. Brink: ‘Wat moet je doen als je ineens een criminele jongere voor je neus hebt? Hoe ziet zijn of haar leven, perspectief eruit? In de opleiding wordt daar geen aandacht aan besteed. Daar leer je juist om vertrouwen met cliënten op te bouwen.’

Volgens Brink weten veel professionals in het sociaal domein heel goed dat met de juiste preventieve maatregelen veel leed te voorkomen is. Maar de werkelijkheid is weerbarstig. Brink: ‘Dit vraagt bijvoorbeeld om nauwe samenwerking met het veiligheidsdomein. Dat loopt niet overal even soepel. We hebben het toch over professionals met totaal andere beroepshoudingen. Een handhaver of wijkagent heeft een andere rol en blik dan een jongerenwerker.’

Preventie met Gezag

Het Rijk trekt nu met het programma Preventie met Gezag miljoenen uit om kinderen en jongeren te behoeden voor een criminele carrière. Ondanks dat de jeugdcriminaliteit in Nederland de afgelopen jaren is gedaald, zijn er grote verschillen tussen stad en platteland. Er zijn grote zorgen over een kleine groep jongeren die op steeds jongere leeftijd steeds ernstigere feiten pleegt. 

Dit vraagt om een lange adem, stelt het ministerie van Justitie en Veiligheid. Er zijn de komende jaren maatregelen op allerlei niveaus nodig. Binnen gezinnen, in het onderwijs en in wijken en buurten. Volgens Van Deijck zijn de bijna vijftig gemeenten die meedoen aan het Nationaal Programma Preventie met Gezag blij met de aandacht voor deze problematiek en blij met de extra middelen. ‘Maar ze zijn ook nog zoekende naar de juiste invulling van de aanpak.’

Hindernissen

Naast samenwerking tussen zorg en veiligheid en allerlei betrokken partijen binnen de gemeente, zijn er nog andere hindernissen die duurzame oplossingen in de weg staan, hoort Van Deijck in de gesprekken met gemeenten. Ze somt op: de tekorten bij politie, persoonskrapte bij gemeenten, wachtlijsten in de zorg, het gebrek aan woningen. Van Deijck: ‘Dat zijn veelgehoorde obstakels. En dan hebben we het nog niet over de contracten die gemeenten soms hebben afgesloten, die integrale hulp aan gezinnen soms lastig maken. De ene zorgpartij mag alleen iets doen met de moeder, de andere organisatie met de kinderen.’

Toch zijn de twee procesmanagers allesbehalve pessimistisch. Bij een groeiend aantal professionals in het sociaal domein is de urgentie van een goede preventieve aanpak zeker doorgedrongen. Ook zij schrikken van de ernstige incidenten waar jongeren van twaalf, dertien jaar uit hun gemeente bij betrokken zijn. 

Binnen het programma Preventie met Gezag ondersteunt Divosa vooral het gemeentelijk sociaal domein. Brink: ‘Daarbij blijven we heel dicht bij de uitvoering. Op basis van een vraag die bij een gemeente speelt, ontwikkelen we een lokaal handelingsrepertoire: Wat hebben jullie van ons nodig? Waar zitten kennishiaten? Hoe ziet de lokale werkelijkheid eruit? Hoe zou je het in jouw gemeente (of wijk) samen beter kunnen doen?’ Veel kennis zit er volgens Brink en Van Deijck bij de professionals in de uitvoering, in de frontlinie. ‘Zij weten hoe de realiteit van deze jongeren en gezinnen eruitziet.’

Bewustwording 

Van Deijck: ‘Daarnaast werken we met het project ‘De dunne lijn’ aan bewustwording. De dunne lijn bestaat uit de verhalenbundel die je nu leest en een korte documentaire over Rosa en Santiago, twee jonge mensen die op het verkeerde pad terecht zijn gekomen en hun leven nu weer op de rit proberen te krijgen. Wie of wat had voor hen het verschil kunnen maken? Ik hoop dat mensen na het zien van de film begrijpen dat ondermijnende criminaliteit geen ver-van-mijn-bed-show is. Dit vindt plaats bij jou op de hoek. Dit zijn ook de verhalen van jongeren uit jouw gemeente.’