De dunne lijn

Heerlen is sinds de jaren vijftig gezakt van de op een na rijkste naar de armste gemeente van Nederland. Na de sluiting van de ooit zo winstgevende steenkoolmijnen, sijpelde de welvaart langzaam weg. Dat is ook zichtbaar in andere cijfers: Heerlen telt landelijk de meeste verdachten van misdrijven. In gesprek met programmamanager Preventie met Gezag Peter Bindels.

De meest kwetsbare groepen wonen ten noorden van de spoorlijn die de stad doorkruist: in Heerlen-Noord. Dat meer dan twee derde van de huishoudens binnen dit gebied woont, zegt iets over de omvang van de problematiek. ‘Armoede is de bron van veel problemen’, zegt Bindels. ‘Het is de voedingsbodem voor criminaliteit en ondermijning. Veel woningen hier zijn relatief goedkoop en dat trekt doelgroepen aan met verschillende problemen, waaronder sociaal en financieel. Als er geen geld is om ’s avonds een maaltijd op tafel te zetten, dan is geld verdienen met het ophalen van een mysterieus pakketje heel verleidelijk.’

Dat Heerlen vlak bij de grens met België en Duitsland ligt, maakt de gemeente de perfecte uitvalsbasis voor drugscriminelen. En dat zie je terug in het aantal jongeren dat zich bezighoudt met drugshandel, zegt de programmamanager. ‘Kinderen worden al jong geronseld. Soms zelfs al vanaf de basisschool.’

Het onderwijs is de plek waar deze vorm van jeugdcriminaliteit heel duidelijk naar voren komt, weet Bindels. ‘Leerkrachten worden bedreigd, jongens lopen met meerdere telefoons en pinpassen op zak, auto’s en scooters cirkelen rondom de schoolgebouwen, we zien het hier allemaal.’ 

En daar blijft het niet bij. ‘De onveiligheid van buiten wordt meegenomen naar binnen. Niet alleen door de leerlingen, maar ook door hun familieleden en vrienden. Dit zie je vooral in de arme wijken, scholen in de betere wijken hebben hier minder mee te maken.’ Bindels: ‘Er is een relatie tussen armoede en stress, huiselijk geweld en psychische problemen. Jongeren uit gezinnen die onder de armoedegrens leven, hangen vaker op straat. Juist daar ontstaat vaak een criminele carrière.’

Criminaliteitscijfers naar het groen

Er zijn duidelijk zorgen en er wordt fors geïnvesteerd in de strijd tegen jeugdcriminaliteit. Veel cijfers kleuren rood. In het kader van Preventie met Gezag (1) – waar specifiek Heerlen-Noord onderdeel van is – zijn er interventies ontwikkeld om de criminaliteitscijfers onder jongeren naar het groen te krijgen. De Integrale Jeugd Aanpak Parkstad (IJAP, zie filmpje hieronder) vormt de basis. Deze aanpak combineert politiemutaties mét signalen vanuit zorgverleners en veiligheidspartners. 

Bindels: ‘Zorg en veiligheid zijn vaak gefragmenteerd. Iedere hulpverlener werkt op een eigen eiland. Met deze aanpak hopen we de lijntjes tussen hulpverleners te verkorten, zodat we vroegtijdig kunnen ingrijpen als een jongere in de problemen komt en we goed kunnen blijven monitoren.’

Positieve kant

‘Als ik over Heerlen praat, dan benadruk ik vaak de problemen’, vertelt de programmamanager. ‘Maar tegelijkertijd heeft de stad ook veel positiefs te bieden, zoals een groene omgeving.’ Volgens Bindels is het belangrijk om deze kant ook te benadrukken, om een zo groot mogelijke diversiteit aan mensen naar de omgeving te trekken. ‘Het slechte imago schrikt nu mogelijk mensen af. Maar wat we willen is een gemengde groep inwoners in een wijk die elkaar positief beïnvloeden.’ 

Dat slechte imago heeft niet alleen invloed op de omgeving, maar ook op de inwoners van Heerlen-Noord zelf. ‘Wat we nog te vaak zien is dat zij zelf zijn gaan geloven dat een succesvol leven niet voor hen is weggelegd’, aldus Bindels. ‘Dit willen en moeten we doorbreken. Door jongeren perspectief te bieden op een mooie toekomst én hen actief te betrekken bij het aanpakken van de problemen. We zijn in gesprek met inspirerende inwoners van Heerlen-Noord die hun kansarme achtergrond zijn ontstegen.’

Voorbeelden genoeg

Want voorbeelden zijn er genoeg: succesvolle sporters, ondernemers en een achttienjarige inwoner uit Heerlen-Noord die onlangs een social media-prijs gewonnen heeft als groot talent. ‘Ik hoop dat hij een positief voorbeeld kan zijn en andere jongeren inspireert. Want ambtenaren en wetenschappers kunnen van alles vertellen, jongeren nemen toch sneller iets aan van iemand in wie ze zich herkennen.’