Handreiking Participatieverklaringstraject (PVT)

Zoals eerder gezegd zijn gemeenten grotendeels vrij om het Participatieverklaringstraject naar eigen inzicht vorm te geven. In deze paragraaf gaan we in op de organisatorische keuzes daarin en de invloed van de wetswijzigingen op de inrichting van het traject.

Organisatorische keuzes

De gemeenten vullen het praktische gedeelte van het PVT in door excursies aan te bieden met bijbehorende workshops. Voorbeelden van excursies zijn bezoeken aan Neeltje Jans, het wijkteam, het stadhuis of het Binnenhof. Regelmatig wordt ook gebruikgemaakt van het materiaal van ProDemos. Een vast onderdeel is een rondleiding door de gemeente waarin de inburgeraar kennismaakt met beschikbare voorzieningen als de bibliotheek of een verzorgingstehuis. Tijdens de workshops worden er in de meeste gevallen geschoolde tolken ingezet. Anderen zetten oud-deelnemers in die het PVT al hebben afgerond of maken ‘taalgroepjes’ waarin deelnemers voor elkaar vertalen. Een van de gemeenten biedt enkel workshops in het Nederlands aan.

De groepsindeling verschilt per aanpak. Sommige gemeenten kiezen ervoor de groepen op basis van taal samen te stellen, waarbij er een (professionele of vrijwillige) tolk of een oud-deelnemer wordt ingezet. Andere gemeenten kiezen ervoor om verschillende nationaliteiten bij elkaar te zetten en ze voor elkaar te laten vertalen. Beide aanpakken hebben, afhankelijk van de groepsgrootte, voor- en nadelen. Gemeenten kunnen een afweging maken wat voor hen en voor hun doelgroep het beste werkt.

Meer dan de helft van de geïnterviewde gemeenten werkt samen met externe partijen. Zowel de gemeenten als de externe partijen zijn tevreden over deze samenwerking. Een enkele gemeente kiest ervoor om de workshops zelf uit te voeren. Redenen hiervoor zijn onder andere de grootte van de gemeente, het budget en het aantal inburgeringsplichtigen. Maar ook het willen onderhouden van doorlopend contact met inburgeraars speelt een rol.

Vrijwel alle externe partijen en gemeenten maken gebruik van oud-deelnemers van het PVT. Inburgeraars kunnen zich herkennen in de oud-deelnemers en de oud-deelnemers kunnen een motiverende rol spelen en een voorbeeldfunctie vervullen. Naast oud-deelnemers wordt de hulp van vrijwilligers en (externe) trainers ingezet. Eigenschappen van zowel de vrijwilligers als de (externe) trainers die een gunstige uitwerking hebben op de begeleiding van het PVT zijn onder andere een cultuursensitieve instelling, stevig in de schoenen staan en durven afwijken van het programma.

De frequentie van de workshops en de excursies verschilt per gemeente. Gemiddeld duurt het PVT drie weken, waarbij het aantal uren uiteenloopt van twaalf tot 36 uur.

Wijzigingen in het traject op basis van de Wet inburgering 2021

Eén gemeente heeft het aanbod aangepast op basis van de wijzigingen in het PVT. In deze gemeente zijn drie nieuwe excursies toegevoegd aan het aanbod waaruit inburgeraars kunnen kiezen: het bezoeken van een bibliotheek of taalcafé, een bezoek aan een verzorgingstehuis en een bezoek aan een politieke instelling. Ook heeft deze gemeente ervoor gekozen het ondertekenen van het PVT over te dragen aan een externe partner. Het ondertekenen vindt nu plaats op de laatste workshopdag, waardoor inburgeraars geen extra vrije dag hoeven op te nemen.

Andere gemeenten hebben nog geen wijzigingen in hun aanbod aangebracht, maar zeggen blij te zijn met de extra ‘ademruimte’. Door de verlenging van de termijn kunnen inburgeraars eerst ‘landen’ voor zij aan het PVT beginnen. Andere gemeenten kiezen er juist voor om het traject zo vroeg mogelijk te starten. Een van de redenen hiervoor is de wens om de inburgeraar zo snel mogelijk te laten participeren in de samenleving.

De meeste gemeenten geven echter aan op dezelfde voet verder te gaan, zowel in het aanbod als in de afsluiting van het traject met het ondertekenen van het PVT. De wetswijzigingen zijn relatief kortgeleden doorgevoerd waardoor niet alle gemeenten al tijd hebben gehad hun voorzieningen aan te passen. Ook geeft een aantal gemeenten aan dat zij te maken hebben met een lage instroom van statushouders die onder de nieuwe wet vallen.

In de volgende paragrafen gaan we in op de verschillende werkvormen die gemeenten gebruiken in het PVT, namelijk:

• Bezoeken aan lokale instellingen in verschillende domeinen waar kernwaarden tot uiting komen (zoals werk, wonen, onderwijs, enzovoort), oftewel lokale waardendragers.
• Excursies naar instellingen van nationaal-historisch belang die een duidelijke link hebben met de relevante kernwaarden.
• Dialoogsessies.