Verslagen Inspiratielab on tour

Aan de slag gaan op tijdelijk werk vanuit een uitkering levert mensen onzekerheid op. Als je baan stopt, moet je opnieuw een uitkering aanvragen. De aanvraagprocedure kan meerdere weken in beslag nemen. Gedurende die tijd heb je geen inkomen, maar lopen vaste lasten wel gewoon door. Lelystad wil werken stimuleren en mensen de zekerheid bieden gemakkelijk terug te kunnen keren in de uitkering. Tijdens het Inspiratielab On Tour in Lelystad, onderdeel van het project Simpel Switchen in de Participatieketen, presenteert de gastgemeente daarvoor een oplossing: een verkorte aanvraag die tot 6 maanden na uitstroom kan worden ingezet.

Achtergrond

Mensen die willen werken vanuit de uitkering zien daar vaak tegenop. Ze raken de zekerheid van hun uitkering kwijt als ze zijn aangewezen op tijdelijke contracten. Bij terugval op de uitkering moet de hele aanvraagprocedure vaak weer opnieuw worden doorlopen. Opnieuw al die administratieve belasting. Ook duurt het dan weer weken voordat je inkomsten hebt, terwijl de vaste lasten doorlopen.

De gemeente Lelystad wil mensen stimuleren aan het werk te gaan. Ook korte contracten zijn belangrijk voor werkervaring en dragen eraan bij om uiteindelijk een meer duurzaam contract te krijgen. Maar het vooruitzicht om na werk weer de hele aanvraag te doorlopen stimuleert zeker niet. Dat moet makkelijker kunnen. Daarom ontwikkelde de gemeente een verkorte aanvraag.

Snelle terugkeer naar uitkering door voor-ingevuld formulier

Mensen die binnen 6 maanden weer een beroep doen op de uitkering, kunnen een verkorte aanvraag doen. De gemeente heeft daarvoor een formulier ontwikkeld met enkele basale gegevens van de klant. Het formulier bevat slechts drie vragen die gaan over de woonsituatie, het inkomen en het vermogen van de klant. Deze zijn voor-ingevuld op basis van de laatst bekende gegevens. Zo hoeft de klant alleen maar de wijzigingen aan te geven.

Als er geen wijzigingen zijn, hoeft de klant geen aanvullende documentatie in te leveren. Binnen 5 werkdagen beslist de gemeente en loopt de uitkering (zo nodig) weer.

Puntsgewijs:

• Maak gebruik van een kort voor-ingevuld formulier waarop mensen de informatie die bij de gemeente bekend is controleren en eventuele wijzigingen kunnen doorgeven.
• Drie vragen zijn voldoende: vraag alleen naar eventuele wijzigingen in woonsituatie, inkomen en vermogen.
• Vraag alleen bij wijzigingen aanvullende documentatie op. Wanneer er niets is gewijzigd, is het niet nodig dat de klant allerlei documenten aanlevert.
• Controleer achteraf, eventueel steekproefsgewijs.

Vertrouwen versus controle

De werkwijze van Lelystad brengt een discussie op gang over het waarborgen van rechtmatigheid. Snelheid en zekerheid voor burgers zijn mooi, maar hoe voorkomen we fraude? We willen werken vanuit vertrouwen, maar ook niet naïef te werk gaan.

De gezamenlijke conclusie is dat er in deze gevallen – waarbij de burger al bij de gemeente bekend is en nu zijn goede wil toont door de stap naar werk te zetten – een verschuiving kan plaatsvinden naar een werkwijze waarbij de burger verklaart, en de gemeente achteraf (eventueel steekproefsgewijs) controleert. Daarbij kan de gemeente grotendeels gebruik maken van gegevens die al bekend zijn. Een conclusie die in een eerder Inspiratielab in Helmond ook al werd getrokken.

Regie voor de burger

Daarna gaan de deelnemers zelf aan de slag met het wegnemen van drempels in de uitkeringsaanvraag. Voortbouwend op de werkwijze van Lelystad ontstaat het idee van meer regie voor de burger bij de uitkeringsaanvraag.

Het meest vergaande idee is dat van een aan/uit-knop waarmee burgers die zijn uitgestroomd naar tijdelijk werk de uitkering zelf weer opnieuw aan kunnen zetten als de baan stopt. Ze moeten daarvoor verklaren dat er in de bij de gemeente bekende woonsituatie, inkomen en vermogen niets is gewijzigd. De gemeente controleert dit achteraf, eventueel steekproefsgewijs.

Is dit idee te realiseren? Volgens de aanwezige gemeenten wel: technisch is dit niet moeilijk. Het is vooral een kwestie van de eigen organisatie mee krijgen. Er is een omslag nodig van een eenzijdige focus op rechtmatigheid vooraf, naar meer ruimte voor vertrouwen en een controle op rechtmatigheid achteraf. En dat is precies waar de aanwezigen na dit Inspiratielab mee aan de slag willen.