Verslag Divosa Voorjaarscongres 2024

Dit jaar is het Divosa Voorjaarscongres extra feestelijk, want Divosa bestaat 90 jaar. Op vrijdagochtend is het - nadat iedereen met een haka-dans letterlijk wakker is geschud - tijd om even stil te staan bij de afgelopen 90 jaar sociaal domein. 

Divosa-voorzitter Erik Dannenberg: ‘Divosa heeft vaak op de bres gestaan voor betere wetgeving en betere uitvoering, om mensen in armoede en kwetsbare situaties te helpen. Dat was ook de reden waarom directeuren van gemeenten in 1934 de handen ineen sloegen. Sindsdien is er geen moment geweest dat leden, directeuren en leidinggevenden, elkaar niet nodig gehad hebben.’ 

Roerige tijden

De leden van Divosa hebben roerige tijden gekend, blijkt ook uit de film die wordt getoond in de congreszaal. Door de ogen van diverse mensen doorlopen we het verleden, het heden en de toekomst van het sociaal domein. Het eerste deel van de film laat zien hoe we in de afgelopen decennia anders naar mensen zijn gaan kijken: van vertrouwen naar wantrouwen, van fraudeurs en profiteurs met een uitkering tot medelijden. En hoe gemeenten hun aanpak veranderden: van grip krijgen en hard aanpakken naar verzorgen en weer loslaten.

Failliet

Het mensbeeld wordt zichtbaar in het stelsel waarin we werken. Om het met de woorden van Marleen Damen, directeur Maatschappelijke ontwikkeling in Den Bosch, te zeggen: ‘Het systeem waarin we werken is failliet.’ Dannenberg bevestigt dat nadat het filmdoek sluit. ‘We hebben het zo complex gemaakt met al die regelingen. Als je alle regelingen optelt van de ministeries gezamenlijk, dan zou Nederland 180 miljoen inwoners moeten hebben. Terwijl in het leven van mensen problemen niet op zichzelf staan. We moeten werken vanuit belevingswereld van mensen.’ Daarvoor is het nodig dat professionals ruimte krijgen. Zij weten immers het beste wanneer ze mensen een duwtje in de rug moeten geven of een verbandtrommel.’ 

Padafhankelijkheid

Dannenberg ziet een grote behoefte aan een nieuw sociaal stelsel. ‘Je zou het helemaal opnieuw willen bouwen. Maar helaas zitten we met een padafhankelijkheid. We blijven maar voortbouwen op wat er al is.’ Hij refereert aan het onderzoek van Sharon Stellaard over boomerangbeleid in de jeugdzorg; blijkbaar is het moeilijk om ons te ontworstelen. 

Ondanks het failliete stelsel is Marleen Damen ook trots. Trots op degenen die in het sociaal domein die verschil maken in het leven van mensen. ‘We kunnen niet alles oplossen met maatwerk, maar laten we blijven strijden om elke dag het beste te doen en daarmee het systeem een beetje te veranderen.’ 

Het is tijd om naar het tweede deel van de film te kijken, met de blik op de toekomst. De Divosa-voorzitter roept het Rijk op om meer te sturen vanuit maatschappelijke opgaven, minder vanuit ‘het hoe’. Laat dat aan de professionals in de frontlinie over. Divosa ondersteunt de gemeentelijke uitvoering. Gevoed door wat daar leeft voert Divosa het gesprek met de beleidsmakers in Den Haag. Dannenberg lacht: ‘Divosa heeft tijden gekend waarin dit gepaard ging met spandoeken op het Malieveld. In de jaren tachtig protesteerden ambtenaren tegen de voordeursregeling. Divosa is toen bijna omgevallen omdat SZW onze subsidie halveerde.’ 

100 jaar

Over tien jaar wordt Divosa 100. Wat wensen de leden Divosa toe voor de komende tien jaar? ‘Een buffer voor de uitvoering’, klinkt uit de zaal. ‘Dwarser zijn tegen het rijk’, vindt een ander. Waarop iemand reageert: ‘Ik wens dat die dwarsheid niet meer nodig is, dat het normaal geworden is.’ Maar ook verbreding en diversiteit worden als belangrijke thema’s genoemd. We gaan zien hoe de film van Divosa er over tien jaar uitziet.