Verslag Divosa Voorjaarscongres 2024

Wethouder Michiel van Willigen heeft de beleidsterreinen jeugd, sociale basis, primair, voortgezet en passend onderwijs, sport, gezondheid en armoede en schulden in zijn portefeuille. ‘Maar in Zwolle hebben we afgesproken om niet die terreinen, maar onze ambitie te formuleren. Ik ben wethouder Kansengelijkheid.’

Van Willigen studeerde Landinrichting in Wageningen en hield zich jarenlang bezig met waterbeheer. Waarom hij dit vertelt? Vanwege de gelijkenissen die hij ziet met het sociaal domein. ‘Halverwege de jaren negentig hadden we te maken met bijna-overstromingen, waar we op reageerden met het verhogen en verstevigen van de dijken. We maakten ons zorgen om de wateroverlast die een dijkdoorbraak zou veroorzaken. We hadden de blik gericht op de achterkant. En vergaten goed na te denken over de voorkant, over de afvoer van water, over het veiligheidsaspect. Daarvoor stelden we pas later langetermijnplannen op.’

Einddoel voor ogen

Transformatie is alleen mogelijk met langetermijnplannen. En leiderschap kenmerkt zich door het voor ogen houden van je einddoel, aldus Van Willigen. ‘Wat wil je uiteindelijk bereiken? Wat betekent het als je zegt: “Alle kinderen moeten veilig en gezond opgroeien”?’ Van Willigen werd raadslid in 2014 en wethouder in 2018. ‘En van meet af aan was de blik in Zwolle vooruit gericht in plaats van alleen op de kortetermijntekorten.’

Doen wat nodig is

Van Willigen noemt de twee Zwolse hoofddoelen met het oog op kansengelijkheid: Nul uithuisplaatsingen en meer eigen inzet van het sociaal wijkteam. ‘Dat is onze richting en daarop hebben we onze inrichting aangepast. Bij een integraal beleidsstuk hoort ook een integrale inrichting van de werkvloer. Én de vrijheid en het vertrouwen voor de werkvloer om te doen wat nodig is.’

De-escalatie

Een jeugdvraag heeft niet altijd een jeugdzorgoplossing nodig, illustreert Van Willigen. ‘We kwamen erachter dat 70 procent van de casuïstiek van jeugdbescherming gerelateerd is aan (v)echtscheidingen en relatieproblemen. In die wetenschap hebben we een speciaal scheidingsteam opgezet: een multidisciplinair team waarin bijvoorbeeld ook een mediator en een advocaat zitten. In maar liefst 96 procent van de gevallen zorgt dit team voor de-escalatie van de situatie, waardoor het aantal uithuisplaatsingen enorm is afgenomen.’

Verbluffende resultaten

Hoe pak je zoiets aan?, is dan de grote vraag. ‘In Zwolle zijn we gestart met proeftuinen in de wijk, waarin onder meer het wijkteam, sportverenigingen en jeugdhulp samenwerken aan oplossingen. Dat kost wat – we hebben er een miljoen euro in gestoken – maar dan heb je ook wat. We hoeven niet altijd jeugdhulp in te zetten, het wijkteam kan heel veel zelf. En de resultaten zijn verbluffend’, zegt Van Willigen. Er zijn minder kinderen in specialistische jeugdhulp, er is sprake van kortere en minder intensieve jeugdhulp, het aantal uithuisplaatsingen is sterk omlaag gegaan en per casus zijn de kosten voor specialistische jeugdhulp met 7000 euro gedaald.

Weg met de schotten

Integraal werken wordt vaak bemoeilijkt door schotten. ‘Maar we kunnen prima heel veel budgetten bij elkaar pakken’, spreekt Van Willigen uit ervaring. ‘Dat gesprek kun je best voeren met je gemeenteraad.’ In Zwolle heeft dat een zekere rust gebracht. ‘We nemen meer tijd om met inwoners te praten, waardoor we meer aandacht hebben voor hun hulpvraag en de context daarvan. En we merken dat daardoor ook meer vertrouwen ontstaat bij onze inwoners.’