Pilots inburgering van start tot finish, deel 5: Ontzorgen

In de gemeenten Capelle aan den IJssel, Krimpen aan den IJssel en Zuidplas wordt financieel ontzorgen gecombineerd met begeleiding richting financiële zelfredzaamheid. Maar hoe weet je wanneer iemand financieel zelfredzaam is, en kan je de begeleiding al na een half jaar stopzetten? In de pilot ontwikkelden deze gemeenten instrumenten om dit te meten.

Voor de drie Zuid-Hollandse gemeenten was de pilot een mooie manier om alvast kennis te maken met de nieuwe inburgeringswet. ‘We krijgen veel nieuwe taken bij de implementatie van de Wet inburgering 2021, en als je alles in één keer moet doen is dat erg lastig. Daarom wilden we graag meedoen aan een van de pilots om alvast grip te krijgen op een van de onderdelen uit de wet die gemeenten moeten gaan uitvoeren’, vertelt Maureen Val, beleidsadviseur bij de gemeente Zuidplas. Na het bekijken van alle pilotthema’s is er toen gekozen voor de pilot ontzorgen. ‘Dit vonden we belangrijk omdat mensen al vanaf het begin met financiën te maken krijgen.’

Nulmeting

De pilot is ingericht met drie onderdelen. Eerst financieel ontzorgen, waarbij de huur, rekeningen voor gas, water, licht en de zorgverzekering vanuit de uitkering van de statushouder worden betaald. Val: ‘Daarmee probeer je te voorkomen dat iemand die nog niet weet hoe het systeem in Nederland werkt in de schulden komt.’

Dit wordt gecombineerd met individuele begeleiding en groepslessen om statushouders financieel zelfredzaam te maken. Aan het begin van het traject krijgt iedereen een intake waarbij wordt getoetst hoe zelfredzaam iemand is. ‘We hebben een financiële toets ontwikkeld die de deelnemers doen bij de start van de begeleiding en na een half jaar. Zo wordt beoordeeld of we het ontzorgen na 6 maanden kunnen stoppen of nog even moeten voortzetten’, vertelt Nicolette Lima, projectleider bij Welzijn Capelle.

De kunst van het herhalen

De pilot is erg positief bevallen bij zowel de gemeenten als de deelnemers. Lima: ‘We kwamen erachter dat de bestaande maatschappelijke begeleiding al heel goed in elkaar zat. Om de deskundigheid van de begeleiders nog meer te bevorderen, hebben we trainingen aan de begeleiders gegeven. Dit hadden we zonder de pilot niet zo snel gedaan.’

De groepstrainingen voor de statushouders bevielen goed en de individuele en groepstrainingen werden op elkaar afgestemd. ‘We hebben een grote hoeveelheid aan financiële regelgeving, dat is voor de meeste deelnemers echt even schrikken. Maar nu kende de maatschappelijk begeleider de inhoud van de groepslessen ook goed en kon dit herhalen bij de individuele begeleiding om zo nog sneller richting financiële zelfredzaamheid te gaan’, aldus Lima. De deelnemers waren zelfs zo enthousiast dat ze zelf vroegen om een terugkomdag waar ze nog eventuele vragen konden stellen.

Uitdagingen

Corona heeft de pilot wat moeilijker gemaakt. Val: ‘Van de beoogde 52 deelnemers zijn we gelukkig toch aan 50 deelnemers gekomen. Ook hebben alle deelnemers tussen de lockdowns door deel kunnen nemen aan de groepstraining Geldwijzer. Dat zijn dingen waar we als gemeenten trots op zijn.’ Helaas werd ook de individuele begeleiding bemoeilijkt door de corona-situatie. Veel vrijwillige begeleiders behoorden tot de risicogroep en konden niet persoonlijk langsgaan bij de deelnemers.

Gedurende de pilot werd nog duidelijker dat er een groot gat zit tussen het moment van ontzorgen en het moment dat de toeslagen toegekend worden. Lima: ‘We wisten al dat het er was, maar nu werden we al helemaal met onze neus op de feiten gedrukt. In de meeste gevallen blijft er in deze periode niet genoeg leefgeld  over. In de pilot hebben we dit opgelost met de maatschappelijk begeleiders die zelf regelingen konden treffen met aanbieders van de zorgverzekering, energieleveranciers en waterbedrijven. In het vervolg is het een taak van de gemeente om hiermee aan de slag te gaan en om te kijken hoe we dat gat kunnen overbruggen.’  

Inzichten

Met de pilot zijn er veel inzichten opgedaan. Val: ‘Het is belangrijk om een goede samenwerking te creëren tussen de partijen, en goed en op regelmatige basis te blijven communiceren.’ Maar besef ook dat je mensen echt zelfredzaam probeert te maken en het werk niet van ze overneemt, want dat is vaak een valkuil. ‘De begeleiders willen het beste voor iedereen en helpen graag. Dus die denken vaak ‘ik doe het wel even voor je’. Alleen, zo leren deelnemers het nooit zelf. Het kost meer tijd om samen te gaan zitten en kijken hoe ze het zelf kunnen doen, maar uiteindelijk heeft de deelnemer daar wel meer aan richting de zelfredzaamheid.’

Lima: ‘Al met al zijn we erg positief over de pilot en trots dat we instrumenten hebben ontwikkeld om te beoordelen en te onderbouwen of iemand echt zelfredzaam is of niet. Met de komst van de nieuwe Wet inburgering zijn we nu ervaren op het gebied van ontzorgen en kunnen we dat in de toekomst goed implementeren.’