Pilots inburgering van start tot finish, deel 5: Ontzorgen

Hoewel de gemeenten Zoetermeer en Lansingerland op papier dezelfde pilot zouden uitvoeren, hebben de twee gemeenten in de praktijk een verschillende invulling aan de pilot ontzorgen gegeven. ‘Eigenlijk wel fijn dat we op een andere manier hebben gewerkt, want dat zorgt ervoor dat we juist een ander spectrum van de pilot hebben ervaren.’

De gemeenten zagen de pilot als een mooie kans om grip te krijgen op het ontzorgen. ‘Het leek ons de meest intensieve maar ook de fijnste pilot om als gemeente mee aan de slag te gaan. Het gaat niet alleen om de begeleiding maar ook het aanpassen van systemen en processen’,  vertelt Ellen Kremer, beleidsadviseur bij de gemeente Zoetermeer. 

De pilot bestond uit financieel ontzorgen, individuele begeleiding en groepstrainingen. Vanwege de coronacrisis liep de pilot echter anders dan verwacht. Kremer: ‘Op papier hebben wij dezelfde pilot gedraaid, maar in de praktijk ging het anders. Door corona hebben we alles moeten aanpassen en voor Lansingerland heeft dat andere consequenties gehad dan voor Zoetermeer.’ ’In de tussentijd bleven de gemeenten wel contact houden en gegevens met elkaar uitwisselen’, vertelt Romano Chocolaad, consulent Participatie bij de gemeente Lansingerland.  

Creatieve oplossingen zoeken 

In Lansingerland betekende de coronacrisis dat de groepstrainingen over financiële zelfredzaamheid niet konden doorgaan. Met de beperkende coronamaatregelen was het voor de partij die de trainingen zou geven niet mogelijk deze te verzorgen. Voor de individuele begeleiding was er wat creativiteit nodig. Chocolaad: ‘De individuele gesprekken hebben we uiteindelijk laten doorgaan via whatsapp. Hier moesten we even aan wennen, omdat whatsapp niet een instrument is dat we voorheen veelvuldig gebruikten. Daarnaast moesten we ook nog een manier vinden om een tolk aan de gesprekken toe te voegen.’

Het financieel ontzorgen kon wel plaatsvinden in Lansingerland. De deelnemers werden voor (minstens) zes maanden financieel ontzorgd. Chocolaad: ‘We merkten vrij snel dat als je meerdere vaste lasten wilde doorbetalen, het inkomen van de deelnemer op dat moment niet toereikend genoeg was. Omdat de toeslagen nog niet geregeld waren, was er onvoldoende geld beschikbaar voor de doorbetaling van de vaste lasten. Hier zijn keuzes gemaakt zodat er nog wel genoeg leefgeld overbleef. Uiteindelijk is er doorbetaald wat mogelijk was op basis van het budget van de deelnemers.’ 

Kremer: ‘Dit probleem speelt al veel langer, en tot nu toe was het altijd het probleem van de statushouder. Nu ligt het probleem bij de gemeente. Dat is veel beter dan dat het bij de doelgroep ligt die echt nog niet weet hoe het allemaal werkt.’ 

Trainingen naar zelfredzaamheid in Zoetermeer 

Zoetermeer heeft de pilot een half jaar later, tijdens de landelijke herstart van het pilotprogramma, hervat. In die tussentijd was er echter onvoldoende instroom van nieuwe deelnemers, want ook dit kwam door corona stil te liggen. Kremer: ‘Toen we in september weer begonnen hadden we allemaal mensen die al zes maanden voor hun eigen financiën zorgden en automatische incasso's hadden. Het was onlogisch en ook klantonvriendelijk om dat stop te zetten. Wij hebben daarom de doorbetalingen laten lopen en zijn alleen met de trainingen aan de slag gegaan.’

Geleerde lessen

• Maatwerk binnen de groepstraining kan echt een meerwaarde zijn. Mogelijk zou maatwerk gerealiseerd kunnen worden door de groepen op te splitsen in verschillende subcategorieën, mits hier voldoende instroom voor is.
• Breng de klantroute in kaart en bekijk deze kritisch met alle betrokken partijen.
• Onderling vertrouwen is een belangrijk element binnen de pilot. Tolken kunnen bijvoorbeeld helpen om het onderlinge vertrouwen te vergroten.

Maatwerk 

Voor het financieel ontzorgen nodigde Zoetermeer meerdere partijen uit om mee te doen aan de pilot. Kremer: ‘Ik vond dit een uitgelezen kans om maatwerk te kunnen bieden. Het was even puzzelen want iedere partij bood een ander traject, maar op deze manier konden we wel echt maatwerk aanbieden met de trainingen. Bij de ene partij was het bijvoorbeeld geen probleem als deelnemers hun kinderen meebrachten naar de training. Een andere partij gaf de training juist weer bij de mensen thuis. En weer een andere partij richtte zich specifiek op jongeren. Dat was echt super. De trainingen zijn heel positief ervaren door de mensen die hebben deelgenomen.'

Maar maatwerk leveren is niet altijd even makkelijk, zo vraagt de ene partij er bijvoorbeeld geld voor, terwijl de andere partij weer met vrijwilligers werkt. De regels en verplichtingen omtrent inkoop en aanbestedingen maken dit dan weer ingewikkeld. Kremer: ’Er zijn heel veel factoren bij elkaar waardoor je toch vrij beperkt bent in de keuze van het product dat we willen bieden. Dan is het belangrijk om te kijken hoe we het in de praktijk gaan doen en welke ruimte de wet ons biedt.’ 

Inzichten en tips 

Dankzij de pilot hebben beide gemeenten veel geleerd en inzichten opgedaan. Kremer: ‘Bijvoorbeeld dat het beter werkt om alle groepen op niveau in te delen in plaats van op taal, zodat de training op hetzelfde tempo gegeven kan worden.’ Daarnaast geven de gemeenten mee om de klantroute in kaart te brengen en die kritisch te doorlopen met alle disciplines. 

Chocolaad: ‘Zoek ook echt de samenwerking met elkaar op. We zijn verschillende gemeenten met allemaal andere ervaringen. Kijk dus ook in hoeverre je van elkaar kunt leren.’ Kremer: ‘Wacht ook niet tot het laatste moment, het is echt een flinke uitdaging.’ ‘Door de covid-19 maatregelen was het een lastige periode om de pilot te draaien’, aldus Chocolaad. ‘Druk, hectisch en allemaal vanuit huis. Op heel veel manieren is het daarom een pilot geweest. Wel was het een hele mooie praktijkproef voor het onderdeel ontzorgen.’