Pilots inburgering van start tot finish, deel 5: Ontzorgen
Laatste update:4. Pilot Edam-Volendam
Finish: ‘Financiële ontzorging voor inburgeraars moet geen verplichting zijn’
In de gemeenten Edam-Volendam, Waterland en Landsmeer worden statushouders die deelnemen aan de pilot financieel ontzorgd. Voor sommigen was dit een welkome steun, maar voor anderen zorgde het vooral voor veel stress. Beleidsmedewerker Petra Bijsterbosch van gemeente Waterland maakt zich zorgen over de nieuwe Wet inburgering, waarbij vanaf 1 januari 2022 alle inburgeringsplichtigen ontzorgd moeten worden. ‘Als je het verplichtende karakter eraf haalt, zou het beter kunnen werken.’
In de pilot werden de vaste lasten van de deelnemers uit de bijstand betaald. En dat bracht verschillende hindernissen met zich mee. ‘De uitkering is vaak te laag om alle vaste lasten van te betalen', legt Bijsterbosch uit. ‘Nou ja, het kan soms wel maar dan houden mensen niets meer over om van te leven.’
De grootste uitdaging in de pilot was echter de timing van de betalingen. Zo worden de verschillende toeslagen op verschillende data uitbetaald. ‘De periode tussen de aanvraag van toeslagen en de toekenning daarvan, het zogenoemde ‘toeslagengat’, konden we tijdelijk wel overbruggen met een krediet totdat mensen hun toeslagen kregen. Dat is een lening die mensen daarna weer gelijk terug moeten betalen. Uiteindelijk hebben we soms besloten om de vaste lasten te betalen en in overleg de ziektekostenpremie niet direct over te maken. Dan konden mensen aan het einde van de maand nog een deel van hun uitkering krijgen om van te leven.’
Bij machtigingen ging het mis
Bijsterbosch geeft ook aan dat de machtigingen om administratieve redenen niet altijd soepel liepen, vooral bij energie- en waterleveranciers. ‘De woningbouwcorporaties zijn bekend bij ons, dat is een beperkte groep waar we soepel contact mee hebben. We maken gebruik van een collectieve verzekering bij een zorgverzekeraar waar we een contactpersoon hebben. Bij energie- en waterleveranciers hadden we continu te maken met verschillende (grote) bedrijven waardoor het wel eens mis kon gaan. Wij waren gemachtigd en betaalden de maandelijkse kosten, maar deze bedrijven bleven nota’s en dreigende brieven op het woonadres van die mensen sturen omdat zij volgens de administratie niet hadden betaald. Dit zorgde bij deze mensen voor veel stress. In sommige gevallen hebben we de ontzorging stopgezet omdat mensen er meer problemen van kregen dan dat ze er gemak van hadden.’
Bijsterbosch benadrukt dat er ook mensen zijn bij wie de ontzorging wél liep zoals de bedoeling was. ‘Sommige mensen waren er blij mee, anderen wilden niet ontzorgd worden omdat zij het zelf wel konden regelen.’
In sommige gevallen hebben we ontzorging stopgezet omdat mensen er meer problemen van kregen dan dat ze gemak ervan hadden.
Door de ontzorging waren er ook gemiste kansen voor deelnemers bijvoorbeeld bij het afsluiten van contracten. ‘Soms konden mensen gunstigere contracten krijgen. Bijvoorbeeld dat je bij het afsluiten van een ziektekostenverzekering een televisie cadeau krijgt’, legt Bijsterbosch uit. ‘Maar dan moet je de premie van de ziektekosten wel zelf betalen. Op het moment dat wij die premie betaalden, moesten de deelnemers die televisie weer inleveren. Feitelijk maak je dit soort deals dus onmogelijk voor mensen.’
Trainingen
Deelnemers volgden ook een aantal trainingen, zoals de ‘Eurowijzer’ en ‘Omgaan met geld’. Hier leerden ze onder andere om een huishoudboekje bij te houden. ‘Daar zijn ze allemaal in geslaagd’, vertelt Bijsterbosch. Daarnaast kregen ze besparingstips, informatie over rechten en plichten in verband met de bijstand en leerden over het verschil tussen vaste lasten en variabele uitgaven.
Daarnaast kregen de deelnemers intensieve één-op-één-begeleiding. Als mensen vragen hadden voordat ze de training kregen, konden ze daarvoor bij deze individuele begeleider terecht. Sommige deelnemers gaven bij de groepstrainingen aan dat de individuele begeleiding voor hen al voldoende was. ‘Maar over het algemeen horen we van mensen dat ze toch wel veel van de training opgestoken hebben.’
Landelijke randvoorwaarden en maatwerk
Ondanks de moeizame gang van zaken bij machtigingen en het ongewenste overbruggingskrediet, is Bijsterbosch een voorstander van ontzorging. ‘Ontzorging is prima. Als het werkt, werkt het goed. Je moet alleen wel randvoorwaarden stellen om het mogelijk te maken. Landelijk waren er geen afspraken gemaakt met de leveranciers. Vooral energieleveranciers wilden allemaal op een andere manier machtigen. Het was echt een zoektocht hoe je dat voor iedereen regelde. Ook werd er soms financieel overbrugd, maar daardoor worden schulden alleen maar groter. Dat is natuurlijk niet de bedoeling.’
We moeten landelijke afspraken maken met de leveranciers.
Bijsterbosch voegt daaraan toe dat ontzorging niet voor iedereen de juiste keuze is. ‘Sommige mensen zijn financieel zelfredzaam. Dan moet je jezelf afvragen hoeveel zin ontzorgen heeft als ze hun financiële zaken ook zelf kunnen regelen. Soms levert het ontzorgen vooral stress op. Je kunt er natuurlijk ook voor kiezen om mensen ontzorging te bieden op verschillende niveaus. Het zou nog beter kunnen werken als je het verplichtende karakter eraf haalt.'