Pilots inburgering van start tot finish, deel 5: Ontzorgen

De gemeente Hendrik-Ido-Ambacht en vijf aangrenzende gemeenten van de ‘Drechtsteden’ werkten samen aan een pilot ontzorgen. De combinatie van een groepstraining en budgetcoaches van Vluchtelingenwerk met administratief ontzorgen door Budgetbeheer bij de gemeente vormde een solide plan om de financiële zelfredzaamheid van deelnemers te bevorderen en financiële problemen te voorkomen. De betrokken partijen leerden veel van de pilot, ondanks dat niet alle onderdelen konden doorgaan.

Hendrik-Ido-Ambacht, VluchtelingenWerk en de gemeenten Alblasserdam, Dordrecht, Hardinxveld-Giessendam, Papendrecht, en Zwijndrecht startten een samenwerking rond het ontzorgen van nieuwkomers in de gemeente. VluchtelingenWerk zou de groepstraining ‘Omgaan met geld’ combineren met individuele begeleiding door budgetcoaches, vrijwilligers vanuit hun organisatie. Budgetbeheer van de gemeente zou de deelnemers administratief ontzorgen. Bij de start van de pilot gooide corona roet in het eten. De pilot moest daardoor anders doorgaan dan gepland, maar was desondanks niet minder leerzaam.

Coaching en begeleiding

In het begin van de pilot werd ook het budgetbeheer opgestart, maar dat bleek lastig uitvoerbaar. Vanwege capaciteitstekort en problemen met het verzamelen van documenten startte budgetbeheer maar langzaam op. De deelnemers leverden samen met hun budgetcoach de juiste stukken aan, maar er was geen goed overzicht van welke informatie op welk moment naar wie moest worden gestuurd. Een geleerde les en directe oplossing: in de toekomst zal de regisseur van de regionale sociale dienst dit coördineren.

Vervolgens werd nog geprobeerd een lichtere variant budgetbeheer op te zetten. Nadat de budgetbeheerder in dienst van de gemeente stopte, is besloten om de rest van de tijd vooral in te zetten op begeleiding naar financiële zelfredzaamheid van de deelnemers. De deelnemers volgden een groepstraining en werden daarnaast intensief begeleid via Whatsapp-bellen door de budgetcoaches van VluchtelingenWerk.

Groepstraining en zelfredzaamheid

De groepstraining ‘Omgaan met geld’ bestond uit zes wekelijkse online trainingen van 2,5 uur. Zo’n 49 deelnemers met een Syrische, Turkse en Jemenitische achtergrond deden mee. Met behulp van filmpjes, PowerPoints en interactieve opdrachten gingen twee groepen (een Arabisch, een Turks) aan de slag met onderwerpen als budgetteren, verzekeringen, sparen, schulden, internetfraude en DigiD.

Er waren filmpjes in het Arabisch en er waren tolken Turks bij de lessen. Deelnemers reageerden enthousiast op deze lessen. Wel gaven sommigen aan dat het niveauverschil merkbaar was en het beter zou zijn om de trainingsgroepen naar opleidingsniveau in te delen. Zo blijven deelnemers beter gemotiveerd.

Financieel zelfredzaam in de praktijk

Meer dan de helft van deelnemers bleek na de training en begeleiding voldoende financieel zelfredzaam te zijn. Wel gaven trainers en begeleiders aan dat het na slechts zes weken lastig te beoordelen is of deelnemers ook in de praktijk zelfredzaam zijn.

Een ander punt van aandacht voor de toekomst is de timing van de groepstraining. Die moet niet te vroeg komen. Er moet voorkomen worden dat de nieuwkomer overspoeld wordt met nieuwe informatie als hij of zij net in de gemeente is komen wonen. Aan de andere kant hebben budgetcoaches en budgetbeheerders wel snel informatie nodig om het ontzorgen goed te kunnen regelen. Anders gaat het mis.

Financiële ontzorging

De betrokken partijen leerden ook dat heldere communicatie, taakverdelingen en een sterk plan van aanpak bij het ontzorgen cruciaal zijn voor succes. Naar elkaar toe, maar ook naar deelnemers. Je moet het immers samen doen. Ook is een zorgvuldige uitwisseling van informatie van belang, omdat je rekening hebt te houden met privacyregels van de AVG (Algemene verordening gegevensbescherming).

Bij het financieel ontzorgen helpt het om documenten van nutsbedrijven bijtijds te krijgen, zodat er snel overzicht is en ontzorgen mogelijk wordt. Daarnaast kan de budgetbeheerder niet rood staan. Als de toeslagen nog niet zijn toegekend aan de statushouders en het ontzorgen al wordt gestart, kan een tekort aan leefgeld ontstaan. Met roodstand, giften of leningen als een soort overbruggingskrediet kunnen die gaten mogelijk worden opgevuld totdat de toeslagen worden ontvangen. Dat is meestal na zo’n twee á drie maanden.

De basis is gelegd

Door deze pilot samen voor te bereiden en uit te voeren, is een sterke basis voor de toekomstige samenwerking gelegd. Door elkaar goed te leren kennen, knelpunten weg te werken en ontwikkelingen door te maken kun je sneller concrete stappen maken, vindt Job Nilsen. Hij is beleidsmedewerker bij de afdeling Expertise en Advies van de gemeente Hendrik-Ido-Ambacht en gaat zich vanaf 2022 bezighouden met het beleid op het gebied van ontzorgen. ‘Het is tot nu toe best een uitdaging, maar ik vind wel dat de regelgeving beter wordt vanaf volgend jaar. Ik geloof erin dat nieuwkomers zo minder in de schulden zullen komen. Daar doen we het voor.’