In-, uit- en herinstroom bijstand 2016 - 2021

In 2016 publiceerde Divosa een analyse over het volume, in- en uitstroom en de samenstelling van het bijstandsbestand. Een van de belangrijke conclusies was dat het aantal bijstandsgerechtigden al jaren steeg en dat werkloosheid de belangrijkste reden was voor de instroom. Zo waren er veel werklozen die vanuit de WW doorstroomden naar de bijstand. Groepen die op dat moment vaker in de bijstand zaten, waren vrouwen, 45-plussers, mensen met een migratieachtergrond, alleenstaanden en lager opgeleiden. Zoals we in deze rapportage zullen zien, zien we deze groepen ten dele terug bij de in- en uitstroom over de periode 2016 - 1e helft 2021, maar zijn mannen en jongeren nu sterker vertegenwoordigd bij zowel de instroom in als de uitstroom uit de bijstand.

We zijn 5 jaar verder. De omstandigheden op de arbeidsmarkt zijn veranderd. In 2020 was er na jaren van daling weer sprake van een stijging van het aantal bijstandsgerechtigden, als gevolg van de eerste coronamaatregelen. Ook zagen we dat jaar voor het eerst weer de doorstroom van WW naar bijstand stijgen, nadat die sinds 2016 was afgenomen. Echter, in 2021 is het aantal bijstandsgerechtigden weer teruggelopen. Er is sprake van een lage werkloosheid en een groot aantal openstaande vacatures. In het 2e kwartaal van 2021 was er voor het eerst sprake van meer vacatures dan werklozen.

Wanneer we nadenken over de vraag wat veranderende omstandigheden op de arbeidsmarkt kunnen betekenen voor bijstandsgerechtigden, dan is het interessant om te kijken naar wat de mensen die in de afgelopen jaren in- en uitstroomden, kenmerkt. In hoeverre zien we bijvoorbeeld bepaalde groepen mensen vaker in- of uitstromen?

In de jaarrapportages van de Divosa Benchmark Werk & Inkomen wordt jaarlijks een beeld geschetst van de samenstelling van het bijstandsbestand. Deze informatie is voor deelnemende gemeenten ook te vinden op het benchmarkplatform. Maar hoe verhouden deze achtergrondkenmerken van het bijstandsbestand zich tot de kenmerken van mensen die elk jaar instromen in de bijstand en uitstromen?

Deze rapportage gaat in op deze vragen en schetst een beeld van de mensen die de afgelopen 5 jaar de bijstand zijn (her)ingestroomd en uitgestroomd. We bouwen voort op eerdere analyses, waaronder de factsheet herinstroom uit 2019, en bekijken welke nieuwe ontwikkelingen in de afgelopen jaren te zien zijn geweest. Daarnaast besteden we in deze rapportage aandacht aan mogelijke verschillen tussen verschillende typen gemeenten.

Behalve de vraag wie we zien uit- en (her)instromen, is natuurlijk ook de vraag wie we niét zien uitstromen belangrijk. Welke mensen zitten langdurig in de bijstand? In de afgelopen jaren hebben gemeenten verschillende acties ondernomen om hun bijstandsgerechtigden beter in beeld te krijgen en met name gekeken naar mogelijkheden om mensen die langdurig in de bijstand zitten, te ondersteunen.

Goede ondersteuning vereist tijd en geld. En juist dit is een knelpunt sinds de bezuinigingen op het Participatiebudget. Het Participatiebudget is vanaf 2010 per uitkeringsgerechtigde gedaald van 4.500 euro naar 1.500 euro. Dat betekent in de praktijk dat gemeenten nog maar een derde van de uitkeringsgerechtigden kunnen ondersteunen, waardoor de verschillende doelgroepen binnen de Participatiewet nu met elkaar moeten concurreren om ondersteuning.

Leeswijzer

In deze rapportage vergelijken we eerst de in- en uitstroom over de periode 2016 - medio 2021. Daarna gaan we nader in op de instroom en vervolgens op de uitstroom. In ieder hoofdstuk zoomen we in op de verschillende achtergrondkenmerken van bijstandsgerechtigden die instromen in en uitstromen uit de bijstand over de onderzochte periode.

In hoofdstuk 4 kijken we naar de bijstandsgerechtigden die zijn heringestroomd in de periode tussen 2017 en 2021.

In hoofdstuk 1 t/m 4 presenteren we de cijfers op landelijk niveau. In hoofdstuk 5 vergelijken we de cijfers van in-, uit- en herinstroom op het niveau van 4 verschillende gemeentetypen. 

Voor deze rapportage is gebruik gemaakt van cijfers uit de Divosa Benchmark Werk & Inkomen, cijfers van het CBS en de indeling naar gemeentetypen van het SCP. Het laatste hoofdstuk bevat een uitgebreide methodologische verantwoording.