In-, uit- en herinstroom bijstand 2016 - 2021

Laatste update:

Voorwoord

Medio 2021 was er voor het eerst sinds jaren sprake van meer vacatures dan werklozen. En dat terwijl er krap een jaar eerder, door de coronapandemie, na jaren weer een stijging was van het aantal mensen in de bijstand. Ook steeg voor het eerst de doorstroom van WW naar bijstand, nadat deze sinds 2016 was afgenomen.

Daarvoor steeg het aantal bijstandsgerechtigden al jaren gestaag als gevolg van de hoge werkloosheid. Het goede nieuws: in de afgelopen vijf jaar stroomden gemiddeld minder mensen in de bijstand. Dat blijkt uit deze rapportage van de Divosa Benchmark Werk & Inkomen.

De onderzoekers van Divosa, BMC en Stimulansz maakten een analyse over de afgelopen 5 jaar van de instroom, uitstroom en herinstroom van mensen in de bijstand. Daarmee biedt de benchmark gemeenten waardevolle inzichten en sturingsinformatie. Welke groepen stromen het vaakst in en relatief snel weer uit de bijstand? En welke groepen zien we daarna alsnog weer terug?

Krapte benutten

Jongeren (tot 35 jaar) maken al jaren ongeveer de helft uit van de instroom. In 2020 steeg dit percentage naar 55%. Naast jongeren zijn ook alleenstaanden sterk vertegenwoordigd bij de instroom, evenals mensen met een migratieachtergrond.

Dat strookt met het beeld in de gemeente waar ik voor werk: Leiden. We zagen ook hier in 2020 een hoge instroom in de bijstand, gevolgd door een hoge uitstroom. Vooral jongeren met flexbanen – en nog een kort arbeidsverleden – en mensen in beroepen geraakt door de coronapandemie, klopten aan voor bijstand. Juist jongeren lukte het ook vaak om op eigen kracht uit de bijstand te stromen naar nieuwe vormen van werkgelegenheid.

Dat gold in mindere mate voor 45-plussers, zoals ook de benchmarkcijfers laten zien. Nu de arbeidsmarkt zo krap is en veel mensen zelf hun kansen pakken, hoop ik dat het gemeenten lukt om de krapte te benutten om mensen die langer in de bijstand zitten meer steun te bieden om ze naar werk te begeleiden.

Stap in de goede richting

Hoopgevend is dat het kabinet meer inzet op het lonend maken van deeltijdwerk. Voor een deel van de mensen is een fulltime baan te hoog gegrepen. Maar als deeltijdwerk lonender is, geeft dat bijvoorbeeld alleenstaande ouders een positieve prikkel om aan de slag te gaan. Die groep heeft meer moeite om uit de bijstand te stromen dan alleenstaanden zonder kind, blijkt uit de benchmarkcijfers. Samen met het toegankelijker maken van kinderopvang is dat een stap in de goede richting.

Gelukkig vinden steeds meer migranten en statushouders een plek op de arbeidsmarkt. Werkgevers zien meer kansen voor deze groepen en omarmen inclusie. Dat komt natuurlijk ook omdat de krappe arbeidsmarkt maakt dat we iedereen nodig hebben. Om die kans te pakken, moeten gemeenten en werkgevers meer investeren in opleidingen en het wegnemen van taalachterstanden.

Energie

Van mijn collega’s hoor ik dat gevluchte Oekraïners staan te popelen om aan de slag te gaan en dat werkgevers hen kansen willen bieden. We willen deze energie gebruiken om deze groep – en ook de groep statushouders en migranten – aan een betaalde baan te helpen en daarmee kansen te bieden om mee te doen in de Nederlandse samenleving.

Voor sommigen is echter meer nodig dan een startkwalificatie. Steeds meer mensen kampen met gestapelde problemen op het gebied van bijvoorbeeld wonen, opvoeden, inkomen en schulden. We zien bijvoorbeeld ook in Leiden dat relatief veel jongeren geen woning kunnen vinden. Ook hebben meer jongeren te maken met psychische problemen, mede door de coronapandemie.

Daarom zetten we in Leiden in op het voorkomen van dakloosheid. En we kijken wat de verschillende groepen jongeren wat ze nodig hebben. Voor de hoger opgeleide jongeren hebben we het project Stage nieuwe stijl. De jongeren die meedoen stromen niet in de bijstand, maar krijgen een (betaalde) stageplek bij een werkgever op het niveau waarvoor ze zijn opgeleid. Het maakt dat jongeren werkervaring opdoen én uit kunnen stromen naar een baan op hun niveau. Ook voorkomt het verdringing.

Stof tot nadenken

De inzichten uit deze rapportage geven stof tot nadenken. Ik hoop van harte dat mijn collega’s, net zoals de gemeente Leiden, hun voordeel doen met de inzichten die deze rapportage van de Divosa Benchmark Werk & Inkomen biedt.

Gertru Diender,

Directeur Participatie en Maatschappelijke Ontwikkeling gemeente Leiden en bestuurslid van Divosa