Handreiking briefadressen en het voorkomen van dakloosheid

Wetswijziging

Regelmatig komt het voor dat burgers niet zijn ingeschreven als ingezetene (met een Nederlands woonadres) in de BRP, of uitgeschreven (dreigen te) worden (1): zij hebben geen woonadres beschikbaar, maar zij kunnen of willen zich ook niet laten inschrijven met een briefadres. De redenen hiervoor kunnen divers zijn. Een vaak genoemd argument is dat inschrijving kan leiden tot huisuitzetting, omdat er sprake is van illegale bewoning (van een seniorenwoning of recreatiewoning) of omdat de hoofdbewoner het (logeer)verblijf niet langer toestaat als er ook inschrijving plaatsvindt. Als gevolg daarvan is deze groep in het geheel niet ingeschreven als ingezetene in de BRP. Dit kan forse consequenties hebben. Niet ingeschreven zijn op een Nederlands adres in de BRP kan burgers ook uitsluiten van voorzieningen die zij nodig hebben, zoals Miranda vertelt in de quote aan het begin van dit hoofdstuk.

Doel van de wetswijziging

De wetswijziging wil bewerkstelligen dat iedereen die rechtmatig in Nederland verblijft(2) ingeschreven is in de BRP: het kan niet meer voorkomen dat iemand niet geregistreerd is, of is geregistreerd als niet-ingezetene terwijl hij/zij wel in Nederland verblijft. (3) Deze wijziging heeft de grootste impact op personen zonder vaste woon- of verblijfplaats. Voor wie verblijft in bijvoorbeeld een verzorgingstehuis of penitentiaire inrichting, is in vrijwel alle gemeenten geregeld dat zij zich met een briefadres kunnen inschrijven. In 2016 onderscheidde de Nationale ombudsman de volgende drie groepen mensen die regelmatig uitgesloten worden van inschrijving met een Nederlands adres in de BRP: (4)

• Mensen die nergens wonen omdat ze dak- of thuisloos zijn of rondreizen.  
• Mensen die het risico lopen om als ingezetene uitgeschreven te worden omdat het onduidelijk is wanneer of waarheen hij/zij vertrokken is (zgn. Vertrokken Onbekend Waarheen) of wanneer er sprake is van onduidelijke regiobinding.
• Mensen die wel ergens wonen maar zich niet kunnen/willen laten inschrijven. Bijvoorbeeld mensen die verblijven in een recreatiewoning,  of mensen die zich niet laten inschrijven waar ze wonen omdat dit ongewenste gevolgen kan hebben voor de hoofdbewoner (bijvoorbeeld wanneer een tijdelijk verblijf bij vrienden/familie meer permanent wordt).

Samenhang met doelstellingen in het sociaal domein

Wanneer een gemeente weet dat een inwoner rechtmatig in Nederland verblijft en tot één van deze groepen behoort, zal de gemeente waar de inwoner zich meldt zorg moeten dragen voor een inschrijving met een Nederlands adres in de BRP. Daarbij kan de keuze die de gemeente maakt persoonlijke consequenties hebben voor de betrokken inwoner. Dat betekent ook dat er – naast de BRP – andere wetten en (beleids)doelen een rol gaan spelen. Zoals het stabiliseren van de persoonlijke situatie van de betrokkene, het voorkomen of reguleren van schulden, het waarborgen van de (persoonlijke) veiligheid en het voor iedereen mogelijk maken om te participeren in de maatschappij. In die gevallen is het belangrijk dat Burgerzaken afstemming zoekt met het sociaal domein.

Spanningsveld

In de samenloop tussen deze sociale doelen en de Wet BRP kan een spanningsveld ontstaan. Dat ontstaat wanneer de gemeente in individuele gevallen een afweging moet maken tussen de doelstelling van de BRP (een feitelijk juiste registratie) en de doelstellingen in het sociaal domein (die kunnen gaan over het stabiliseren van de situatie, het voorkomen van dakloosheid en/of werkloosheid of het reguleren van schulden). In die afweging kunnen allerlei dilemma’s optreden rond individuele casussen. Duidelijkheid over het wettelijk kader en de toepassing van de Wet BRP kan richting geven aan de te maken keuzes in deze gevallen. Met dat doel is onderstaand afwegingskader samengesteld.