Meerjarenplan Divosa 2023 - 2025: de uitvoering aan zet

In de afgelopen jaren is gebleken hoe belangrijk de uitvoering van gemeenten is. In de praktijk wordt het verschil gemaakt voor mensen in kwetsbare situaties. Denk bijvoorbeeld aan het uitkeren van Tozo en TONK tijdens de coronaperiode. Leden van Divosa en hun medewerkers zetten alles op alles om te voorkomen dat mensen door het ijs zakken. Op dit moment kunnen steeds meer mensen niet of nauwelijks rondkomen als gevolg van de inflatie. Bovendien kent de samenleving grote uitdagingen op het gebied van wonen, zorg, de ondersteuning van migranten en het klimaat.

Deze onstuimige periode vraagt daadkracht van gemeenten. De vraagstukken in het sociaal domein worden complexer. In tegenstelling tot andere domeinen kent het sociaal domein veel verschillende wetten. Het is een landschap waarin het moeilijk is om het overzicht te bewaren. Voor gemeenten zelf is het ingewikkeld, maar voor inwoners des te meer. Waar kunnen ze terecht met hun hulpvraag? Het sociaal domein, maar ook het juridisch en zorgdomein, is niet voor iedereen even toegankelijk.

Perspectief

De druk en complexiteit weerhouden leden niet om alles op alles te zetten om inwoners in kwetsbare situaties te helpen. Om perspectief te bieden. Gemeenten tonen hun flexibiliteit en veerkracht, bouwen sterke samenwerkingen op met partners in het sociaal domein. Ze geven hun dienstverlening steeds meer vorm vanuit de leefwereld van de inwoners. Dit betekent: integraal werken. Mensen zijn immers niet op te delen in wetten of domeinen. Als je inwoners echt wilt helpen, is het vaak onvoldoende om de hulpvragen vanuit één domein of wet te benaderen.

Dat is een radicale omkering; om te denken vanuit wat de inwoner nodig heeft in plaats van vanuit rechten en wetten. Dit vereist niet alleen iets van professionals die direct contact hebben met inwoners. Het vraagt ook iets van het gemeentelijk beleid, dat bedoeld is om de professionals te faciliteren en ruimte te bieden voor maatwerk. Steeds meer gemeenten gaan ervoor en maken langzamerhand de omslag. Ze redeneren vanuit de uitvoeringspraktijk. Ze maken andere keuzes. Keuzes vanuit een ander paradigma; vanuit vertrouwen in inwoners en professionals. Gericht op ontwikkeling, gebiedsgericht en met oog voor het individu.

Toekomst van het sociaal domein

Tegelijkertijd is het belangrijk om een blik op de toekomst te werpen. Divosa voorziet drie ontwikkelingen in de nabije toekomst die grote impact zullen hebben op het sociaal domein. Ten eerste de vergrijzing, waardoor de financiering van het sociaal stelsel steeds verder onder druk komt te staan. Ten tweede het besef dat de inwoners die ondersteuning nodig hebben vaak te maken hebben met een complex van factoren die elkaar versterken en op elkaar inwerken (multiproblematiek). Ten derde de (h)erkenning dat de gemeente de logische partij is om regie te voeren op ondersteuning. De gemeente staat als overheid immers het dichtst bij de mensen.

Richten we onze blik verder, op de komende decennia, dan voorziet Divosa dat de decentralisaties van 2015 (Jeugdwet, Wmo en Participatiewet) een fase was in een langer lopend proces van overheveling van (Rijks)verantwoordelijkheden naar gemeenten. Omdat het sociaal domein steeds breder gedefinieerd wordt, roept dit de verwachting op dat veel taken die nu georganiseerd zijn via andere (markt)partijen, over zullen gaan op gemeenten. Voorbeelden kunnen zijn de ouderenzorg, ggz, eerstelijnszorg, zorgtaken in het onderwijs, taken van het UWV, reclassering, taken van het COA en residuen van het toeslagensysteem. 

Uitvoering aan zet

Gemeenten gaan de uitdaging aan om de grote opgaven in het sociaal domein te beantwoorden, met minder mensen en minder middelen. De crises laten we voorlopig nog niet achter ons, maar met onze rijke ervaring in het sociaal domein zullen we onze weg vinden.

Lang niet alle oplossingen komen bij het Rijk vandaan. De uitvoering is aan zet om verandering te bewerkstelligen.

Bij Divosa leren leden van elkaar wat wel en niet werkt. Ze hoeven het niet alleen te doen; samen ontdek je meer en leer je meer. Door succesfactoren en oplossingen voor een goede dienstverlening met elkaar te delen. Of door uit te wisselen hoe processen slimmer kunnen en standaardisering kan bijdragen aan meer ruimte en tijd voor datgene waar gemeenten voor zijn: de steun aan inwoners.