Meerjarenplan Divosa 2023 - 2025: de uitvoering aan zet

Dat gemeenten zorgen hebben over hun hoge uitgaven voor het sociaal domein, kan niemand ontgaan. De kranten staan vol berichten over de tekorten, noodklokken worden voortdurend geluid. Divosa richt zich in dit tumult op de uitvoeringspraktijk van gemeenten. We pleiten voor passende macrobudgetten en een eerlijke verdeling van dat geld. Daarnaast streven we naar een financieringsmodel dat beter past bij de beleidsvrijheid die gemeenten beloofd is. 

Dat gemeenten financieel in de knel zouden komen na de decentralisaties, was geen verrassing voor de leden van Divosa. De financiële risico's van deze taakverschuiving zijn immers op gemeenten afgewenteld, terwijl de beleidsvrijheid die daarmee gepaard zou moeten gaan, niet of nauwelijks van de grond komt. 

Macrobudgetten

Het Rijk stelt jaarlijks macrobudgetten vast die volgens een vaste verdeelsystematiek onder de gemeenten wordt verdeeld. Divosa ziet dat de omvang en verdeling van het gemeentefonds als het BUIG-budget veel onzekerheden met zich meebrengt. En dat zelfs áls er op macroniveau voldoende middelen zijn, één op de drie gemeenten blijft kampen met een tekort.

Omdat de verdeelmodellen uitermate verfijnd zijn, wordt het ondoorgrondelijk en onvoorspelbaar. Het levert onvoorziene budgetfluctuaties op, terwijl gemeenten juist in onzekere tijden behoefte hebben aan voorspelbare, stabiele en passende budgetten.

Bovendien lijkt het alsof de Rijksoverheid ervan uitgaat dat gemeenten volledig grip hebben op de lasten in het sociaal domein en dat overschotten en tekorten het gevolg zijn van gemeentelijk handelen. In de praktijk is dit maar zelden het geval. 

Wat gaan we doen?

Divosa vraagt bij het Rijk aandacht voor zulke knelpunten. Zo pleiten we voor voldoende macrobudget voor verplichte uitgaven en een verdeling van dat geld die past bij de uitgaven waar gemeenten voor staan. Divosa waarschuwt het Rijk voor perverse financiële prikkels en dringt er op aan dat het Rijk, net als gemeenten, meer integraal gaat denken als het gaat om financiering.

Richting gemeenten stimuleert Divosa haar leden om de beïnvloedingsmogelijkheden te zoeken rond uitgaven in het sociaal domein. Divosa is ook geen tegenstander van specifieke uitkeringen als dat dienend is aan adequate financiering. Daarnaast is Divosa de schakel tussen gemeentelijke uitvoeringsdiensten in het sociaal domein, de VNG en het Rijk. 

Hoe gaan we dat doen? 

Divosa zet in op twee sporen als het gaat om financiën. Op korte termijn werken we mee aan verbeteringen van de macrobudgetten en de verdeling ervan over de gemeenten. We doen dit vanuit begeleidingscommissies, zoals die rond de herijking van het gemeentefonds, de aanpassing van het Participatiebudget en gebundelde uitkering.

Op de lange termijn streven we naar een financieringsmodel dat past bij de beloofde beleidsvrijheid van gemeenten en blijven we voor beide pleiten bij de Rijksoverheid. We doen dit in nauwe samenspraak met onze leden, onder andere vanuit de Commissie Financiën en het Platform Financiën. Het eerste is meer strategisch van aard, het tweede meer technisch-inhoudelijk.