Verslag Divosa Voorjaarscongres 2022

Laatste update:

Eric van ’t Zelfde ‘Bij ongelijke kansen is ongelijk onderwijs nodig’

Eric van ’t Zelfde komt niet uit een onderwijsfamilie. Hij wilde nooit leraar worden. Sterker nog: als leerling had hij het met docenten te doen. Nu weet hij als directeur van een middelbare school wel beter: leraren kunnen helden zijn, die het verschil voor kansarme kinderen maken. Zeker in armoedewijken in Rotterdam, waar de levensverwachting twintig jaar lager ligt dan bij gemiddelde kinderen. Zijn indringende oproep op het Divosa Voorjaarscongres: ‘Wees geen omstander!’

In het kort

In Rotterdamse armoedewijken ligt de levensverwachting twintig jaar lager dan gemiddeld.
Als het voor een kind thuis onveilig is, maakt het weinig meer uit hoe het op school gaat.
De leraren die hun mouwen opstropen maken het verschil.

‘Als je toch je nest uitkomt, kun je net zo goed de hele dag buffelen.’

Wanneer Van ‘t Zelfde zijn interesse in de vacature schooldirecteur in een Rotterdamse armoedewijk deelt met bevriende directeuren is hun advies eenduidig: doe maar niet. De school staat bekend als zwak, het gebouw is er zeer slecht aan toe en regelmatig vinden er steekpartijen plaats. ’t Zelfde slaat de adviezen in de wind. Hij treft een school aan met radeloze docenten, een begrotingstekort, zeer slechte citoscores en kinderen met een ‘risico-indicatie’. Ook zag hij de vele gezichten van armoede: ‘Armoede heeft blauwe plekken. Armoede heeft een geur. Armoede heeft honger. Ik wilde van ieder kind de naam en het verhaal weten.’

In de fik

De incidenten op school zijn heftig. Van brandstichting tot steekpartijen en een situatie met een geladen vuurwapen. Het treft ook leraren. Auto’s van docenten worden in de fik gestoken en Van ’t Zelfde krijgt als directeur particuliere beveiliging. Na zeer slechte slagingspercentages lijkt het doek voor de school te vallen: de inspectie wil de school sluiten.

Van ’t Zelfde en zijn collega’s laten het er niet bij zitten. Ze gaan zelfs een stap verder en introduceren een nieuwe missie: de beste school van Nederland worden. Hoe? Vooral door verder te kijken dan lesgeven alleen. ‘Als het voor een kind thuis en in de omgeving onveilig is, maakt het weinig meer uit hoe het op school gaat’, zegt Van ’t Zelfde. Docenten krijgen meer uren om op huisbezoek te gaan. De school schakelt wijkteams in. Een overspannen gezin wordt op vakantie gestuurd. De conciërge gaat met een kwast langs bij kinderen met schimmel in huis. Een meisje van 14 jaar wordt met hulp van de politie uit een bordeel gered.

Gele kaart

Wanneer Van ’t Zelfde voor 30.000 euro 640 winterjassen voor zijn leerlingen koopt, krijgt hij een gele kaart van het hoofdkantoor. ‘Denkend vanuit de bedoeling zou je voor zo’n actie een medaille krijgen, maar in de systeemwereld deed ik iets wat absoluut niet mocht.’ De gele kaart van het hoofdkantoor is niet het enige obstakel in de missie. De werkdruk voor docenten is hoog, de salarissen zijn laag, een opknapbeurt van de school moet Europees aanbesteed worden, en het zijn de inspectie en het ministerie van OCW die bepalen wat wel of niet mag. ‘Zouden we de uren voor Duits of Frans bijvoorbeeld niet kunnen schrappen en benutten voor het inhalen van achterstanden met taal en rekenen?’ oppert Van ’t Zelfde.

Drie Q’s

Wat helpt er juist wel? ‘Dat zijn de leraren die hun mouwen opstropen.’ Zij hebben volgens Van ’t Zelfde drie Q’s nodig: een IQ, EQ, maar vooral een accu. ‘Als je toch je nest uitkomt, kun je net zo goed de hele dag buffelen. Het is óók op zondag naar het sportveld gaan om te kijken hoe het met de kinderen gaat.’

‘Succes ligt altijd in de bedoeling. Wees geen omstander. Laat kinderen lachen! Benader ze met respect en vertrouwen. Leer ze hoe ze kunnen leren en help hun eigenwaarde te herstellen. Voor ongelijke kansen is ongelijk onderwijs nodig.’

Eric van ’t Zelfde

In 2009 werd Eric van 't Zelfde directeur van een van de slechtste scholen van Rotterdam. Een school met slechts 34 aanmeldingen van nieuwe leerlingen, dramatische examenresultaten, vermoeide docenten en criminaliteit. Van 't Zelfde pakte de problemen buiten de gebaande paden aan. Maar liefst 56 docenten vertrokken, van wie 34 in zijn eerste jaar als directeur. Hij voerde de in zijn eenvoud geniale gedragsregel 'je gedraagt je' in. Hij verwijderde tegen de wet in een aantal leerlingen en moest zich voor de rechter verantwoorden. Na een aantal jaar begon zijn school op of boven het landelijke gemiddelde te scoren. In vijf jaar tijd van de slechtste school van Nederland naar een van de beste scholen van Nederland.