Verslag Divosa Voorjaarscongres 2022

Als de eerste congresdag ten einde loopt, peilt dagvoorzitter Ruben Maes het humeur van de zaal. ‘Hoe gaat het? Hoe voelen we ons? We hebben veel inspirerende verhalen gehoord, maar hoe gaan we dat nou in praktijk brengen?’ Hij gaat erover in gesprek met Pieter Hasekamp, directeur CPB en kroonlid SER, ombudsvrouw in Rotterdam Marianne van den Anker en Divosa-bestuurslid Judith Duveen van de gemeente Amsterdam.

‘Ik word hier wel een beetje somber van’, zegt Duveen. ‘Ik voel het wel, hoe zwaar onze inwoners het hebben. Hoe de kansenongelijkheid zich verdiept en de kloof steeds groter wordt. En hoe wij, vanuit het sociaal domein daar tussenin staan. Hasekamp herkent het gevoel. De CPB-directeur is inmiddels aan zijn tweede crisis toe. ‘Het hakt er gigantisch in, vooral bij lage inkomens. En de kansenongelijkheid groeit. We denken vaak dat we het in Nederland goed voor elkaar hebben, maar zo goed doen we het niet in vergelijking met de landen waar we ons graag mee vergelijken.

Afgehaakte mensen

Van den Anker ziet het in haar stad. ‘In Rotterdam zijn ontzettend veel afgehaakte mensen. Mensen die geen toeslagen meer aanvragen omdat ze bang zijn geworden door het toeslagenschandaal. Die geen opvoedondersteuning accepteren omdat ze bang zijn dat jeugdzorg hun kinderen uit huis haalt of schuldhulp weigeren omdat ze bang zijn voor foute bewindvoerders. Het vertrouwen is compleet weg.’

‘Nou’, concludeert Ruben Maes, ‘Hier word ik ook een beetje somber van. Kunnen we hier ook iets aan doen? Judith Duveen weet wel iets. Drie keer om precies te zijn. ‘Ten eerste moeten we investeren in onze eigen professionals’, vindt Duveen, ‘het vraagt goed opgeleide professionals om mensen echt te kunnen zien voor wie ze zijn. Daarnaast moeten we ons focussen op de small wins, er zijn al best veel professionals met lef die maatwerk durven bieden.’

‘Echt?’, Ruben Maes vraagt het zich af en checkt het even bij de zaal. Zijn er inderdaad al gemeenten die buiten de lijntjes kleuren? Wie? Er gaan flink wat handen omhoog. Punt gemaakt. Als laatste pleit Duveen ervoor om dat lef systemisch te bekijken. ‘Maatwerk is een systeem, dus dat moet je ook systemisch implementeren. En daar moet je de tijd voor nemen, dat lukt niet in een paar jaar.’

Verandering forceren

Kijk, daar kan Ruben Maes wel iets mee, nu wordt het concreet. Van den Anker ziet ook manieren om verandering te forceren. ‘We moeten af van de lokettenjungle, even geen beleid meer maken, maar gewoon in actie komen. In Rotterdam doen we dat met een knelpuntenagenda waarmee je simpelweg kijkt: waar hebben mensen het meeste last van? Natuurlijk lossen we problemen niet in een paar jaar op, daar hebben we minstens twintig jaar voor nodig, maar het kan wél.’

Pieter Hasekamp ziet mogelijkheden bij het bedrijfsleven. ‘De arbeidsmarktkrapte biedt een kans. Bedrijven kunnen mensen die langere tijd langs de kant staan een kans bieden.’ Duveen ziet die kansen ook wel, vooral lokaal. Regionaal wordt het al ingewikkelder en landelijk is er volgens haar nog veel terrein te winnen. ‘Op dat niveau is het nog wel echt een moeilijk gesprek en staan we elkaar soms alleen maar aan te kijken.’

Blokkades opruimen

Van den Anker zou graag een vierde punt aan het oplossingenlijstje van Duveen toevoegen: ‘We moeten de blokkades opruimen die de menselijke maat in de weg staan.’ ‘Welke blokkades?’, vraagt Maes. De zaal weet er wel een paar: protocollen, onnodige regels, de AVG en aanbestedingswet. Hasekamp plaatst een kanttekening bij het enthousiasme over maatwerk.

‘We moeten maatwerk niet gaan beschouwen als een duizenddingendoekje. Het begint ook gewoon met een fatsoenlijk inkomen, zekerheid, een vast contract. En ik zie daarin echt wel iets veranderen. Er lijkt nu een gevoel van urgentie te zijn om ook echt de systemen te doorbreken. Judith Duveen ziet het ook. ‘En die verandering komt vanuit de uitvoering. Het is de uitvoering die het doet, die het agendeert, die het verschil maakt. Ik ontmoet vandaag alleen maar mensen die het beste willen voor hun inwoners. Uiteindelijk overheerst toch echt het optimisme.’

Terugkijken