Verslag Divosa Voorjaarscongres 2022

‘Ruim vijf jaar bent u nu voorzitter van Divosa. Gaat het beter, slechter of hetzelfde vergeleken met vijf jaar terug? Wat kunnen gemeenten doen om mensen beter te helpen? Die vraag stelt dagvoorzitter Ruben Maes aan Divosa-voorzitter Erik Dannenberg.

‘De afgelopen vijf jaar heb ik nog beter onder de motorkap van gemeenten kunnen kijken’, vertelt Dannenberg. ‘In het begin was ik weleens bang dat het beleid alleen maar harder zou worden. Gelukkig zie ik steeds meer ruimte ontstaan om anders te denken en te handelen. Bijvoorbeeld om de scherpe kanten van de Participatiewet af te halen, zoals minister Carola Schouten onlangs aankondigde. De minister laat met haar oproep om meer te werken vanuit vertrouwen en een positieve bejegening een nieuw geluid horen.’

Gillend gek

De toeslagenaffaire heeft de ruimte gecreëerd voor die noodzakelijke verandering, ziet Dannenberg. ‘Tegelijk is het een taai en langdurig proces, waar systeemfouten helaas hardnekkig zijn.’ Hij wijst op de energietoeslag voor mensen met een laag inkomen. ‘Ik hoorde laatst dat een inwoner de energietoeslag van 800 euro gestort kreeg, waarna de kwijtschelding van de waterschapslasten werd teruggedraaid. Dat soort mechanismen, daar maak je mensen gillend gek mee.’

Een systeemverandering kost tijd, realiseert Dannenberg zich. ‘In andere sectoren nemen we twintig tot dertig jaar de tijd om een systeem te hervormen. In het sociaal domein horen we na vijf jaar: ‘Is het nu nog niet klaar?’ Veranderen vraagt om intensief samenwerken met ministeries, VNG en partnerorganisaties zoals sociaal werk en reclassering. ‘Samen moeten we voortdurend agenderen wat er beter kan.’ Het geluid vanuit de uitvoering is daarbij onmisbaar, benadrukt hij. ‘Daarom is het zo goed dat er steeds beter geluisterd wordt naar verhalen uit de uitvoering. Hoe pakt beleid uit in de uitvoeringspraktijk?’

Fysieke gezondheid

Ander aandachtspunt is volgens Dannenberg de notie hoe verweven beleidsdomeinen met elkaar zijn. ‘De fysieke gezondheid van mensen hangt bijvoorbeeld sterk samen met de wijk waar ze zijn geboren. In sommige wijken overlijden mensen zeven jaar eerder dan in andere wijken. Verschillen in levensverwachting weten we met onze huidige complexe beleid nog steeds niet te doorbreken.’

Het moet dus anders. Dannenberg pleit ervoor om als overheid veel meer te gaan werken vanuit data. We zouden volgens hem dan ook veel meer moeten werken vanuit de specifieke vraagstukken in een specifieke wijk. ‘Als je kijkt naar armoede, dan zie je dat in bepaalde wijken zowel relatief veel armoede is als relatief veel vraag naar jeugdzorg. ‘Dat zijn wijken waar je wordt uitgelachen als je aan het werk gaat. Want dan heb je geen weerstand weten te bieden aan je consulent van de gemeente.’

Wat werkt in deze wijken dan wel? ‘In ieder geval niet een hele fitte docent van een ingevlogen gezondheidsprogramma met een pastinaak en broccoli in de hand’, grapt Dannenberg. ‘Dit zijn wijken waar kinderen regelmatig zonder ontbijt naar school gaan, en waar een ingevroren frikandel regelmatig op het dieet staat. Dergelijke programma’s hebben vaak geen effect.’

Radicale vernieuwingen

Kleine, zeer radicale vernieuwingen zijn volgens Dannenberg nodig in het sociaal domein om het tij te keren. ‘Zoals gebeurt in de wijk Ruwaard in Oss. Daar werken onder andere de gemeente, woningcorporaties, ggz, sociaal werk en justitie intensief samen om mensen in een kwetsbare situatie de juiste ondersteuning te bieden. Door inwoners tegelijk zelf meer de regie over hun eigen leven te geven, zijn de zorgkosten en kosten voor ggz met 40 procent gedaald.’ Dat soort aanpakken moeten we stap voor stap uitbouwen, vindt Dannenberg. ‘Ik zie dat de ruimte en de politieke wil er overal is. En dat stemt me hoopvol.’

Terugkijken