Verslag Divosa Voorjaarscongres 2022

‘De tweedeling in de samenleving wordt steeds groter en zichtbaarder. En daar lig ik wakker van.’ Zo start minister Carola Schouten van Armoede haar betoog. ‘De hoge inflatie en hoge energieprijzen maken de verschillen scherper. Hoe kunnen we er als overheid voor zorgen dat we mensen goed ondersteunen? Punt is dat inwoners de overheid niet per se zien als hun bondgenoot.’

Daarbij wijst ze indirect op het tanende vertrouwen in de overheid door onder andere de toeslagenaffaire. Ook weet de overheid mensen met een laag inkomen die aanspraak kunnen maken op de energietoeslag niet massaal te bereiken. ‘En dat alles is ons aan te rekenen als overheid. Dat vertrouwen moeten we terug zien te winnen’, betoogt Schouten.

Vertrouwen

‘Het vertrouwen winnen we niet terug door een paar regels in de Participatiewet aan te passen’, realiseert ze zich. De minister kondigde 21 juni 2022 aan de Participatiewet te versoepelen. Ze wil dat uitvoerende professionals meer gaan kijken naar de mensen achter de uitkering. En zo nodig maatwerk te bieden als regels te hardvochtig uitpakken. Wat kunnen we doen om het vertrouwen terug te winnen als overheid?

Ze geeft een voorbeeld uit haar eigen leven. ‘Pasgeleden kreeg ik een boete voor verkeerd parkeren, wat ik heel onterecht vond. Vervolgens moest ik bewijzen dat ik al tien jaar een parkeervergunning heb. Daarvoor moest ik in mijn paperassen van jaren geleden duiken. Wat me vooral half agressief maakte, was dat ik het gevoel had te moeten bewijzen van goede wil te zijn. Ik dacht: geef me het vertrouwen dat ik dit netjes kan doen.’

Daar zit volgens haar de crux: ‘Dat we in onze bejegening laten zien dat we er als overheid voor mensen willen zijn. De manier waarop maakt het verschil.’ Een meer positieve bejegening van inwoners ziet Schouten dan ook “als onze grote gezamenlijke en waardevolle opdracht als overheid”.’

Ingewikkeld

Dagvoorzitter Ruben Maes heeft een kritische noot: ‘Als minister bent u waarschijnlijk in staat om te overzien wat u moet doen in dit soort situaties. Maar dat is niet iedereen gegeven. ‘Het klopt dat we er als overheid soms te veel vanuit gaan dat mensen zelfredzaam zijn en afgewogen keuzes maken. De realiteit is vaak anders. Veel mensen weten niet waar te beginnen bij het aanvragen van een uitkering of toeslagen. Dan wordt de kloof te groot, zeker voor mensen voor wie de wereld ingewikkeld is.’

‘Moeten we niet toe naar een overheid die die proactief opereert: die mensen vertelt waar ze recht op hebben?’, oppert Maes. Daarbij wijst hij op het vaak hoge niet-gebruik van voorzieningen als aanvullende AOW of toeslagen. Daar is nog een wereld te winnen, erkent Schouten. ‘Het koppelen van gegevens is ingewikkeld. Maar de intentie is er wel om mensen directer te benaderen, om als overheid meer naast mensen te gaan staan.’ 

Aan zet

Dat alles gaat niet zomaar, benadrukt Schouten: ‘Dat betekent ook dat burgemeester & wethouders en leidinggevenden die ruimte ook bieden aan uitvoerende professionals. Professionals hebben de politieke rugdekking en het vertrouwen nodig om de juiste hulp en ondersteuning te kunnen bieden.’

Ook de professionals zelf zijn aan zet, vindt Schouten: ‘Ook zij moeten die ruimte claimen om te doen wat goed is voor inwoners en samenleving.’ Ze steekt ook de hand in eigen boezem: ‘Ook de departementen moeten meer gaan samenwerken. Laatst vroeg een medewerker bij een gemeente: ‘Als gemeente hebben we te maken met zes departementen die allemaal actieplannen over ons uitstorten. Realiseert u zich dat?’ Dat realiseer ik me terdege. Kinderen uit arme gezinnen krijgen bijvoorbeeld eerder te maken met jeugdzorg en jeugdcriminaliteit. Aan deze complexe problematiek moeten we vanuit meerdere departementen en met meerdere partners aan werken.’

Energie en lol

Ze richt zich tot de leidinggevenden en directeuren sociaal domein in de zaal: ‘Dan kijk ik naar wat u doet. U moet moeilijke beslissingen nemen, u staat aan de lat om de plannen van het Rijk uit te voeren. Ik kan me voorstellen dat u soms denkt: Wat hebben ze nu weer bedacht?’

Samen wil ik met u vanuit energie en lol samenwerken aan het laden van de term “de menselijke maat”. Ik hoop dat u denkt als die term valt: dat gaat over mij. Laten we elke dag samen een stap zetten. Ik heb er zin in en ik dank u voor uw werk.’

Terugkijken