Verslag Divosa Voorjaarscongres 2022

Rotterdam Zuid heeft alle kenmerken van een achterstandswijk. Er wonen maar liefst 14 duizend mensen met een bijstandsuitkering. Als je vraagt wat we daarmee gaan doen, gaan mensen moeilijk kijken, ziet Marco Pastors. Maar zelf wordt hij niet cynisch. Als directeur van het Nationaal Programma Rotterdam Zuid wil hij deze achterstandswijk in twintig jaar uit het slop te trekken. De sleutel: school en werk.

Zo’n 120 jaar geleden ontstond de wijk Rotterdam-Zuid, toen de haven groeide en er huizen voor de arbeiders nodig waren. Maar toen de bewoners meer eisen stelden, veranderden de woningen niet. ‘Mensen trokken weg’, vertelt Pastors. ‘En dan gaat zo’n gebied achteruit.’ 

In 2011 startte in opdracht van het Rijk het Nationaal Programma Rotterdam Zuid, met een looptijd van twintig jaar. ‘Achterstanden manifesteren zich dagelijks’, zegt Pastors. ‘Wij kijken niet naar iets als sociale cohesie. Als het leven dagelijks niet goed is, omdat je geen werk hebt, of steeds je baan verliest, haak je af. Dan ben je systematisch ontmoedigd.’ 

‘Het heeft dan geen zin om een partytent in de wijk te zetten’, vervolgt hij, ‘en bewoners in hun vrije tijd gratis eten en drinken met ambtenaren aan te bieden. De mensen die je echt wilt zien, komen dan niet. En als mensen wel komen, wat gebeurt er dan daarna? Weten mensen wel wat ze eraan hebben, aan zo’n bijeenkomst? We moeten elkaar begrijpen en aardig vinden’, gaat hij verder. ‘Maar de volgende dag beginnen de problemen weer.’ 

Als school en werk niet geregeld is, hoeven we niet over iets anders te praten, vindt Pastors. Hoe vind je die mensen, wordt hem dan gevraagd. Dat is niet zo moeilijk. ‘Ze zitten bij jullie in het bestand’, spreekt hij de zaal toe. ‘En de kinderen vind je via school. Alle 59 scholen in ons gebied doen mee.’ Hij licht toe: ‘“We hebben er geen tijd voor” is bij ons geen argument. We gaan niet binnen vier jaar weg, dus daar kan een schooldirecteur die er geen zin in heeft niet op wachten. Ze hoeven niet van ons te houden, als ze maar doen wat we hebben afgesproken.’ 

Geen gezelligheid

De directeur is ervan overtuigd: als mensen weten dat je als overheid werkt aan school en werk, dan haalt dat veel frustratie weg. Dan krijgen mensen kansen. ‘Als je werkt aan gezelligheid, lukt dat niet.’ En het werk is er, de scholen zijn er ook, voor elk niveau. Toch is er meer nodig. ‘Je moet met geld kunnen omgaan, je moet je kinderen kunnen opvoeden, toeslagen aanvragen.’ Hoge eisen waar Pastors en zijn collega’s gezinnen in Rotterdam Zuid bij helpen. ‘Zodat kinderen hun schoolcarrière kunnen volgen en volwassenen op tijd naar hun werk kunnen gaan, op tijd terugkomen en er in de tussentijd niets misgaat.’

Dat lukt. Pastors laat sprekende cijfers zien. Meten is weten, vindt hij. En resultaten als een startkwalificatie pak je niet meer van mensen af. Er klinkt een staaltje Rotterdamse nuchterheid vanaf het congrespodium. ‘Bij integraal beleid zit iedereen te knikken, maar het doen valt niet mee. Het is tegelijkertijd wel de oplossing. Maar dan moet je het wel echt gaan doen.’ 

Wijkrechtspraak

Dat is ook nodig om andere problemen in Rotterdam Zuid aan te pakken. Bijvoorbeeld rond ondermijning. 7,3% van het landelijk bestand van verdachte transacties wordt in Rotterdam Zuid gedaan. ‘Als jullie loket dicht is’, spreekt hij de mensen in de zaal toe, ‘en de deurwaarder komt morgen, dan zijn er nog andere mogelijkheden om aan geld te komen. Dat moet je weten.’ Dat is een van de redenen waarom Rotterdam Zuid een wijkrechtspraak heeft. De rechter komt hier naartoe en bij een strafzaak is iedereen aanwezig, van hulpverleners tot het sociaal wijkteam. ‘De hulpverlening heeft vervolgens een argument om mensen hulp te laten accepteren, als onderdeel van de straf. Dat werkt.’

Hulpverleners moeten er overigens niet naar streven om mensen van hun probleem af te helpen, vindt Pastors. Maar om hen aan het werk te helpen. ‘Je bent pas klaar als je iemand een ander leven hebt gegeven. Als er geen uitkering meer nodig is. Dat geeft heel veel energie, bij cliënten en bij professionals.’

De directeur weet het, ze zijn er nog lang niet. Maar hij wil wel door op deze weg. ‘Het gesprek moet gaan over school en werk, dat zijn de belangrijke onderwerpen. En dat vinden inwoners ook.’