Handreiking Opzetten trainingsaanbod ondermijnende criminaliteit en het sociaal domein

Het doel van procesbegeleiding is het vormgeven van een gezamenlijk en doorleefd handelingsrepertoire. In deze handreiking beschrijven we vijf mogelijke aanpakken. Procesbegeleiding vraagt immers om maatwerk, om wat er nodig is in de praktijk. De vijf aanpakken kunnen afzonderlijk, maar ook in samenhang worden uitgevoerd.

Aanpak 1. Domeinoverstijgend werken in de gemeentelijke organisatie

Deze aanpak focust op procesbegeleiding die een betere, domeinoverstijgende samenwerking in de interne organisatie van een gemeente tot doel heeft. Het gaat hier dus uitdrukkelijk om de interne organisatie, om teams binnen het sociaal domein, om samenwerking tussen sociaal en veiligheidsdomein, of om relaties met bestuur en leiding.

Aanpak 2. Procesbegeleiding bij frontlijnteams

Frontlijnprofessionals staan letterlijk en figuurlijk dicht bij de bewoners in de wijk. Zij doen het outreachende werk, zien veel, zijn op straat, komen achter de voordeur en weten wat er speelt in de wijk. Als zij het vertrouwen weten te winnen van de wijkbewoners, kunnen ze een cruciale rol spelen in het ophalen van ondermijningssignalen én in de opbouw van weerbare communities in de wijken. Samenwerking, óók binnen frontlijnteams en tussen frontlijnteams en andere betrokken partijen, is essentieel.

Aanpak 3. Omgaan met professionele dilemma’s

Wanneer het sociaal domein te maken heeft met ondermijnende criminaliteit, dringen dilemma's zich (bijna altijd) op. Om professionals te helpen bij het maken van keuzes, kan de Dilemmakaart worden ingezet. De Dilemmakaart is een praktische tool voor dilemma’s die zich voordoen in het sociaal domein rond ondermijning. De kaart helpt teams en individuele professionals bij hun afwegingen en stimuleert samenwerking.

Aanpak 4. Casuïstiekbespreking

Deze aanpak richt zich op het (verder) versterken van de weerbaarheid van professionals in het sociaal domein, door een begin te maken met:

• het vergroten van de bewustwording over ondermijning en wat het verband met het sociaal domein is;
• het verbreden van het handelingsrepertoire om ondermijning in het sociaal domein tegen te gaan; 
• het versterken van de (kennis)uitwisseling tussen professionals.

Aanpak 5. Vroegsignalering: beter leren kijken, informatie (over jonge aanwas) verzamelen en delen

Gemeente Deurne heeft een app ontwikkeld waarin je van een eerste (vaag) signaal wordt geleid naar een voorstel over hoe te handelen. De app leidt de professional in de frontlijn (bijvoorbeeld de conciërge op een school, een huismeester of een jongerenwerker) op een eenvoudige manier door het proces. Zonder deskundig te hoeven zijn op vormen van zorgwekkend gedrag, leidt de app je door signalenlijsten en vraagt welke signalen je herkent. De app maakt hier vervolgens een informatiebeeld van, geeft duiding en stelt voor hoe te handelen.

Individuele coaching en zelfreflectie

Naast procesbegeleiding is individuele coaching en zelfreflectie onmisbaar. Werken in het sociaal domein is mensenwerk en kan soms zwaar zijn. Om goed te kunnen presteren, moet je blijven investeren in jezelf als professional of leidinggevende.

Er is een ruim aanbod in de markt van coaching en zelfreflectie. Daarin kunnen gemeenten zelf keuzes maken.