Handreiking Opzetten trainingsaanbod ondermijnende criminaliteit en het sociaal domein

Om jonge aanwas in de criminaliteit te voorkomen, zijn bewustwording, vroegsignalering en kennis noodzakelijk. In het kader van preventie zijn met name jongeren met voornamelijk lichtere problematiek (bijvoorbeeld overlast veroorzaken, rondhangen in combinatie met vuurwerkoverlast of intimiderend gedrag richting buurtbewoners) belangrijk. Vooral wanneer vermoed wordt dat zij afglijden naar criminaliteit (bijvoorbeeld dealen), vaak zonder dat het concreet te maken is (vanuit politiecijfers, zoals aanhoudingen) maar jongerenwerk en wijkagenten wél signalen hebben.

Bij een persoonsgebonden aanpak ontbreekt het dwanggedeelte voor deze groep. Dat maakt het lastig. De reguliere zorg komt niet verder omdat er geen zorgvraag is of dwang ontbreekt. En individuele hulp weegt niet op tegen de (soms negatieve) invloed van de peergroup.

Voor een gemeente is er vaak sprake van veel losse elementen: samenhang ontbreekt en samenwerking mist. Vaak komt de gemeente pas in beeld als het al geëscaleerd is. De interventies zijn dan meteen fors en de kans op succes kleiner.

Het is wenselijk om meer met elkaar op te trekken en samen te kunnen kijken, met als doel de mogelijkheden in de aanpak uit te breiden.

Dit leidt tot de volgende vragen:

• Zijn jongerenwerkers en gezins- en jongerencoaches voldoende in staat om te signaleren (bewustwording)? Welke tools hebben zij daarvoor?
• Welke aanpak pas je toe bij signalen (zonder dwang)? Hoe deel je informatie integraal en wat kun je concreet betekenen voor deze jongeren?

App

De gemeente Deurne heeft een app laten ontwikkelen, waarin je van een eerste (vaag) signaal wordt geleid naar een voorstel over hoe te handelen. Divosa heeft in de eerste fase deelgenomen aan dit initiatief.

De app leidt de professional in de frontlijn (bijvoorbeeld de conciërge op een school, een huismeester of een jongerenwerker) op een eenvoudige manier door een proces. Zonder deskundig te hoeven zijn op vormen van zorgwekkend gedrag, leidt de app je door signalenlijsten en vraagt welke signalen je herkent. De app maakt hier vervolgens een informatiebeeld van, geeft duiding en stelt voor hoe te handelen. 

Zonder de app is dit laatste lastig, maar wat wel kan als je de app niet hebt, is leren van de aanpak en ordening.

De informatie in de app kan gemakkelijk worden gedeeld tussen verschillende partijen.

Signalen van zorgwekkend gedrag

Professionals willen graag op een overzichtelijke en gestructureerde wijze aan de slag kunnen gaan met onderbuikgevoelens of een niet-pluisgevoel (kortom, diffuse signalen) bij een jongere of een groep jongeren. Dit geldt natuurlijk ook voor duidelijke signalen van zorgwekkend gedrag.

Aan welke signalen kun je dan denken?

Deze – en eventuele andere - signalen kun je als professional gebruiken om te inventariseren wat je waarneemt. Vooral de combinatie van verschillende signalen geeft duiding aan een mogelijk vraagstuk. Waar scoort deze jongere of deze groep jongeren op? Welke veranderingen neem je waar? Welke risicofactoren zie je bij deze jongere of zijn omgeving?

Het is natuurlijk goed om deze analyse zelf te maken (in de app kun je dat doen aan de hand van een score; de app maakt vervolgens geautomatiseerd een informatiebeeld met eerste duiding van het vraagstuk). Maar belangrijk is om het vervolgens ook te bespreken met relevante collega’s en professionals in je omgeving. En dan – het liefst gezamenlijk – een inschatting te maken over hoe zorgwekkend de situatie is: laag, matig of hoog.

Matig zorgwekkend is bijvoorbeeld: Risicofactoren voor zorgwekkend gedrag lijken aanwezig. Ondersteuning lijkt nodig aan de hand van interne interventies.

Afhankelijk van deze inschatting bepaal je ook of er specialistische hulp nodig is.

Volgende stap

De volgende stap is na te gaan welke interventies nodig zijn en met welk doel. Bij een laag of matig zorgwekkende situatie kun je onder meer denken aan doelen als:

• Geluk bevorderen
• Eigen inzicht jongeren versterken
• Identiteitsvorming versterken
• Contact maken in het vraagstuk met de jongeren (en ouders)
• Schulden aankaarten
• Sociale netwerk versterken
• Oplossingsgericht in gesprek gaan
• Meervoudige en complexe problemen aanpakken

Als je signaleert dat er sprake is van bijvoorbeeld drugs, criminele uitbuiting, financiële uitbuiting, geweld, seksuele uitbuiting of naaktfoto’s, dan kom je terecht bij een hoog zorgwekkende situatie. Er zijn dan andere doelen en interventies nodig.

De gemeente Deurne heeft dit precies in kaart gebracht. Onderstaande video geeft hier een goed beeld van: