Handreiking Opzetten trainingsaanbod ondermijnende criminaliteit en het sociaal domein

Voor het bieden van een legale en duurzame toekomst aan kwetsbare mensen die in de criminaliteit terecht zijn gekomen, is de inzet van het sociaal domein onmisbaar. Het gaat hier immers niet om repressie en straf, maar om hulp aan mensen die eerder slachtoffer dan dader zijn.

De wereld van ondermijning en drugscriminaliteit is een schimmige wereld, waar het sociaal domein vaak weinig mee te maken wil hebben. Het is het terrein van politie en justitie, zo wordt vaak gedacht. Maar die ondermijnende wereld verleidt mensen op momenten dat ze het moeilijk hebben en kwetsbaar zijn. Dat kunnen mensen met schulden zijn, of jongeren die ‘er gewoon graag bij willen horen’. Repressie is in die gevallen niet het enige antwoord. Het sociaal domein heeft hierin een belangrijke taak: mensen hulp en ondersteuning bieden om (weer) een toekomst op te kunnen bouwen, duurzaam en in de legaliteit.

Over deze handreiking

Samen met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft Divosa een trainingsaanbod op maat ontwikkeld, gericht op de bijdrage van het sociaal domein aan de aanpak van ondermijning. 

Deze handreiking is gebaseerd op de trainingen die in 2021 in tien pilotgemeenten tot stand zijn gekomen. De handreiking is zo geschreven dat ook andere gemeenten de ervaringen uit de pilot kunnen gebruiken als onderlegger bij het bepalen van hun eigen aanpak, en zo een trainingsaanbod kunnen samenstellen dat gebaseerd is op de eigen behoefte. 

De belangrijkste thema’s die aan bod komen, zijn:

• Bewustwording van ondermijning en de rol van het sociaal domein.
• De samenwerking tussen het sociaal en veiligheidsdomein.
• Omgaan met de AVG en de Wet Damocles.
• Omgaan met professionele dilemma’s in het sociaal domein.
• Het opereren van frontlijnteams en de inzet van de frontlijnprofessional, inbedding in wijk, netwerk en organisatie.
• Leren kijken met een ‘ondermijningsbril’ en informatie verzamelen en delen.

Een gemeente kan de training zelf samenstellen en uitvoeren, of dit – geheel of gedeeltelijk – uitbesteden aan professionele docenten, trainers of begeleiders.

De training gaat om kennisverwerving en bewustwording, maar ook om de (vaak heel lastige) vraag hoe je dat kunt vertalen naar de eigen praktijk. Daarbij zullen veel en veelsoortige vraagstukken de revue passeren. Het werken aan ondermijning is geen gemakkelijke opgave.

Leeswijzer

Bij het opzetten van een training rond ondermijning lijkt het logisch om te starten met een voorverkenning (zie hoofdstuk 1), vervolgens een workshop over bewustwording te organiseren (hoofdstuk 2) en daarna procesbegeleiding aan te bieden (hoofdstuk 3).

In de eigen praktijk kan blijken dat deze volgorde toch niet handig is. Daarom is de informatie in deze handreiking modulair geformuleerd. We reiken kennis aan in de vorm van artikelen, onderzoek, verhalen en een filmpje. We beschrijven themaworkshops en verschillende vormen van procesbegeleiding om de vertaling naar de uitvoeringspraktijk te ondersteunen.

Het doel van deze handreiking is dat een gemeente een trainingsaanbod kan samenstellen dat gebaseerd is op de eigen behoefte. De aanpak van een van de tien pilotgemeenten (hoofdstuk 4) kan hierbij als voorbeeld dienen.

Hoofdstuk 5 bevat informatie over didactische vaardigheden en tips die kunnen helpen bij het geven van een workshop.