Handreiking Opzetten trainingsaanbod ondermijnende criminaliteit en het sociaal domein
Laatste update:3 Trainingen procesbegeleiding
3.1 Procesbegeleiding: domeinoverstijgend werken in de gemeentelijke organisatie
In dit hoofdstuk geven we een voorbeeld van procesbegeleiding die een betere, domeinoverstijgende samenwerking in de interne organisatie van een gemeente tot doel heeft. Het gaat hier dus uitdrukkelijk om de interne organisatie, om teams binnen het sociaal domein, om samenwerking tussen sociaal en veiligheidsdomein, of om relaties met bestuur en leiding.
Voor de procesbegeleiding is geen uitgebreide kennis over ondermijning nodig. Enige ervaring binnen het sociaal domein wordt wel aanbevolen. Daarnaast moet de begeleider kennis hebben over en ervaring met de interne dynamiek van gemeenten, procesbegeleiding en domeinoverstijgend werken.
Bij uitvoeringsvraagstukken is een begeleider die heel precies kijkt erg belangrijk. In die gevallen heb je minder aan ‘grote visies’ of ‘hoog over’.
Start: interviews
In sommige gemeenten heeft Divosa eerst een workshop rond bewustwording en kennisverwerving georganiseerd. In andere gemeenten zijn we begonnen met interviews en gesprekken. De interviews geven inzicht in hoe het omgaan met ondermijning wordt ervaren, zijn vaak rijk aan voorbeelden en maken de geïnterviewden (soms) bewust van de verschillende verschijningsvormen van ondermijning.
In de gesprekken wordt duidelijk welke hindernissen men bij zichzelf en binnen de eigen organisatie ervaart om stappen te zetten. Deze gesprekken zijn belangrijk voor het in kaart brengen van het interne netwerk en gevoeligheden daarin. Op basis van de interviews worden vervolgstappen geformuleerd.
We wijzen er nogmaals op dat er zeker sprake kan zijn van een positieve grondhouding bij iedereen, maar niet zelden zijn er over en weer onuitgesproken, negatieve oordelen.
Er zitten collega’s van diverse disciplines en domeinen aan tafel. Als de één spreekt, begint de ander met zijn ogen te rollen: hoe kún je er nu zó tegen aankijken!? Soms ontstaat er discussie, soms worden collega’s met een andere opvatting genegeerd of buitenspel gehouden. En dat komt de gezamenlijke aanpak niet ten goede. Want het belang van een ‘multifocale’ aanpak wordt immers wel onderschreven. Maar hoe overbrug je verschillen?
Werkplaats Domeinoverstijgend samenwerken
Een Werkplaats is een oefenruimte waarin samen met collega’s gewerkt wordt aan een gezamenlijk handelingsrepertoire rondom een vraagstuk of thema. Divosa werkte voor de begeleiding van de werkplaatsen samen met Erik Kooij Training en Advies. Een werkplaatssessie duurt een dagdeel of dag. Tussen de werkplaatssessies zit een periode van enkele weken, om opgedane inzichten en vaardigheden in de praktijk toe te passen.
In principe wordt gewerkt in kleine groepen (5-6 personen), zodat iedereen aan bod kan komen met eigen situatieschetsen. Grotere groepen worden meestal gesplitst. Het is de bedoeling dat in elke groep een diversiteit aan disciplines vertegenwoordigd is. In de werkplaatsen gaat het om:
- Bewustwording: welke verschillende visies zijn er op ondermijning?
- Inzicht: welke overtuigingen en drijfveren sturen mij? En anderen?
- Helicopterview: welke belangen en drijfveren zijn gemeenschappelijk?
- Vaardigheid: de aangedragen technieken zijn na enige oefening meteen toepasbaar in de praktijk (van domeinoverstijgend werken bij ondermijning).
Na het samenwerken in werkplaatsen weten professionals elkaar in de praktijk beter te vinden. Niet alleen op casusniveau, maar ook proactief en preventief.
Aanvullend op de werkplaatsen is het nodig om op drie niveaus aan de slag te gaan:
- Organisatorisch: ondermijningspecifieke overlegmomenten of andere instrumenten organiseren, om uitwisseling van relevante signalen gemakkelijker en vanzelfsprekender te maken. Bijvoorbeeld door het instellen van een Meldpunt Ondermijning of door intern te zorgen voor vaste aanspreekpunten.
- Collegiale consultatie/casuïstiekbespreking: op collegiaal niveau delen van twijfels, dilemma’s en gewetensconflicten bij bepaalde casussen.
- Rugdekking: het komt vaak voor dat vanuit de werkplaatsen een beroep wordt gedaan op anderen in de organisatie (rugdekking van de leidinggevende bijvoorbeeld). Als hier niets mee gedaan wordt, stokt het proces. Het is dus van belang dat degene in de organisatie die dit proces van bewustwording en versterken handelingsrepertoire steunt, zelf voldoende interne zeggenschap heeft (of kan organiseren) om met dit soort signalen daadwerkelijk iets te doen. Vergeet niet dat in ondermijningsvraagstukken de afwegingen soms verre van eenvoudig zijn en niet altijd gemakkelijk passen binnen bestaande afwegingskaders.