Werkwijzer Verrekening parttime inkomsten

Wat is een goed werkproces bij de verrekening van parttime inkomsten in de bijstand? Wanneer is de verrekening goed uitgevoerd? Geef je klanten een keuze in de manier van verrekenen? Deze werkwijzer beschrijft hoe enkele gemeenten dergelijke vraagstukken in de praktijk aanpakken.

Steeds meer gemeenten stimuleren deeltijdwerk bij bijstandsgerechtigden. Dan werkt iemand wel, maar niet genoeg om helemaal uit de bijstand te komen. De gemeente vult het inkomen aan tot de bijstandsnorm. Daarvoor verrekenen gemeenten de inkomsten uit deeltijdwerk met de uitkering. (1)

Inkomstenverrekening is lastig voor gemeenten

Voor gemeenten is inkomstenverrekening zeker niet eenvoudig: ze krijgen te maken met een grote variatie aan situaties, van klanten met eenmalige inkomsten tot klanten met meerdere banen en wisselende inkomsten. Elke gemeente geeft het werkproces op eigen wijze vorm, wat tot talloze kleine en grote uitvoeringsverschillen leidt. Gemeentelijke medewerkers nemen voortdurend beslissingen over het inkomen van klanten. Daarbij komen ze pittige dilemma’s tegen.

Inkomstenverrekening heeft nadelen voor klanten

De meeste klanten gaan er door het parttime werk tijdelijk op vooruit: meestal mogen ze een half jaar lang 25% van de extra inkomsten houden. Maar daarna daalt hun inkomen weer. Daarnaast kunnen de verschillende betaalmomenten voor uitkering en loon zorgen voor problemen: soms krijgen klanten een te hoog bedrag aan aanvullende uitkering waardoor ze later te maken krijgen met een vordering. Ook krijgen ze soms een te laag of te laat betaalde uitkering waardoor ze hun vaste lasten niet kunnen betalen. Verder moeten klanten veel zaken zelf regelen om te zorgen dat de inkomstenverrekening soepel verloopt. Dat is vaak te veel gevraagd, zeker voor mensen die vroeger onder de Wajong of Wsw hadden zullen vallen.

Inkomstenverrekening vraagt om een goede uitvoering

Inkomstenverrekening is dus een moeilijke taak met veel impact op klanten. Om die taak goed uit te voeren is uitwisselen van kennis over de uitvoering van groot belang. Niet alleen tussen de afdelingen Inkomen en de uitkeringsadministratie maar ook met de afdelingen Werk en Re-integratie. Want zij moeten klanten voorlichten over de financiële consequenties en administratieve lasten. Daarnaast kan de afdeling Werk over dit onderwerp het gesprek aangaan met bedrijven die veel deeltijdbanen bieden, zoals in de post en de schoonmaak.Tot slot moeten ze afwegen welke klanten parttime werk en de bijkomende administratieve lasten zelfstandig aankunnen. Sommige klanten zullen daar extra ondersteuning bij nodig hebben.

De werkwijzer beschrijft ervaringen van gemeenten

De werkwijzer laat zien hoe enkele gemeenten de inkomstenverrekening aanpakken, welke problemen ze ervaren en welke oplossingen ze daarvoor vinden. De kennis en casussen zijn gebaseerd op ervaringen van medewerkers, teamleiders en managers bij de gemeenten Drechtsteden, Leeuwarden, Lelystad, Nijmegen, Ooststellingwerf en Zaanstad en bij Stroomopwaarts, dat de Participatiewet uitvoert voor de gemeenten Maassluis, Schiedam en Vlaardingen.

De auteurs hebben van januari tot april 2018 gesprekken gevoerd met deze gemeenten over het werkproces, het ontstaan van vorderingen en knelpunten in de uitvoering en de daarvoor ontwikkelde oplossingen. De citaten in deze werkwijzer zijn aan deze gesprekken ontleend. Tussen september en december 2018 zijn aanvullingen en opmerkingen verzameld. Deze zijn verwerkt in de versie van februari 2019.

De werkwijzer versterkt kennisuitwisseling en vakmanschap

De Werkwijzer Verrekening parttime inkomsten maakt deel uit van het Programma Effectiviteit en Vakmanschap van Divosa, een programma om methodisch werken binnen de sociale zekerheid te stimuleren. De werkwijzer is bedoeld om informatie, kennis en oplossingen uit te wisselen, binnen en tussen gemeenten. De inhoud geeft ook een aanzet om het gesprek te beginnen over wat er beter kan. Deze eerste beschrijving van de praktijk is zeker niet uitputtend. Dat komt onder meer door de grote variatie in verrekeningen, uitvoeringsprocessen en uitkeringssystemen. De eigen toepassing van de G4 is hier bijvoorbeeld niet vertegenwoordigd. Aanvullingen en suggesties ter verbetering zijn dan ook van harte welkom. Stuur je feedback naar kkruisdijk@divosa.nl.

Leeswijzer

Hoofdstuk 1 geeft achtergrondinformatie over parttime werken in de bijstand en de daarbij behorende inkomstenverrekening. Ook gaat dit hoofdstuk in op wat het vraagt van gemeenten en van klanten om parttime werk lonend te maken.

Hoofdstuk 2 gaat nader in op het basisproces bij inkomstenverrekening met een beschrijving van de stappen die elke gemeente moet doorlopen. Bij elke stap geeft de werkwijzer tips en voorbeelddocumenten uit de bezochte gemeenten.

Hoofdstuk 3 geeft voorbeeldberekeningen bij complexe elementen van inkomstenverrekening: vierwekelijkse inkomsten, vakantiegeld en een eindejaarsuitkering.

Hoofdstuk 4 beschrijft de drie manieren waarop gemeenten het basisproces vormgeven: verrekenen op de maand, achteraf verrekenen of schatten. Daarnaast komt kort een vierde methode van inkomstenverrekening aan de orde die nog in ontwikkeling is: Surplus.

In hoofdstuk 5 laten drie fictieve casussen zien hoe de drie methoden van inkomstenverrekening in de praktijk uitwerken bij uitstroom, een te late loonstrook of als de baan stopt.

Dankwoord

De auteurs danken de gemeenten Drechtsteden, Leeuwarden, Lelystad, Nijmegen, Ooststellingwerf en Zaanstad en Stroomopwaarts voor de gesprekken en inzage in documenten en formulieren. Ook zijn ze dank verschuldigd aan Marcel van Druenen en Kim Kruisdijk (Divosa), Frans Kuiper (Stimulansz), Gabor Fodor (Optimalistic) en Else Roetering en Branko Hagen (Landelijke Cliëntenraad) voor hun input voor deze werkwijzer. Veel dank aan de gemeenten die feedback gaven via o.a. het Platform Inkomstenverrekening en aan Henk van der Laan voor zijn waardevolle aanvullingen.