Divosa Monitor Vroegsignalering Schulden • Jaarrapportage 2022

Sinds 1 januari 2021 zijn gemeenten en vastelastenpartners wettelijk verplicht om invulling te geven aan vroegsignalering van schulden. In de praktijk betekent dit dat energiebedrijven, drinkwaterbedrijven, woningverhuurders en zorgverzekeraars signalen van betalingsachterstanden aanleveren aan gemeenten. Gemeenten volgen deze signalen op door de betreffende inwoner hulp aan te bieden.

Inmiddels is de implementatiefase bij de meeste gemeenten voltooid en zijn zij bezig met het optimaliseren van hun aanpak. Een belangrijke vraag die bij gemeenten speelt is hoe ze het proces van vroegsignalering zo efficiënt en effectief mogelijk kunnen inrichten. Met andere woorden: hoe kun je – met de beperkte capaciteit en middelen – zo veel mogelijk inwoners op een passende manier bereiken. 

Divosa ondersteunt gemeenten hier onder andere in door een dashboard aan te bieden waarmee gemeenten inzicht krijgen in hun eigen situatie. Daarbij kunnen ze hun cijfers vergelijken met vergelijkingsgroepen. 

De Jaarrapportage Divosa Monitor Vroegsignalering Schulden geeft een overkoepelend (landelijk) beeld van de situatie en de aanpak rondom vroegsignalering in 2022. We laten het gehele proces zien: van de signalen die bij de gemeenten binnenkomen tot de mate waarin het hulpaanbod wordt geaccepteerd. Hierbij komen zowel het aantal signalen en het bereik van inwoners als de gehanteerde werkwijzen aan bod.

Voorzichtigheid bij de interpretatie van uitkomsten is geboden. De aanpak en (wijze van) registratie verschillen tussen gemeenten, en dat is veelal niet direct zichtbaar in de cijfers. Het is hierdoor lastig om uitkomsten te verbinden aan een bepaalde werkwijze. Met deze rapportage streven we er dan ook naar meer duiding te geven aan wat er schuilgaat achter de cijfers.

In 2021 verscheen de eerste Jaarrapportage Divosa Monitor Vroegsignalering Schulden. Deze nieuwe jaarrapportage bouwt daarop voort; de rapportage geeft daarmee inzicht in de ontwikkeling in het gehele proces van vroegsignalering.

Omdat gedurende 2021 meer signaalpartners betalingsachterstanden zijn gaan melden bij gemeenten en omdat het aantal deelnemende gemeenten aan de Monitor Vroegsignalering Schulden sterk is toegenomen tussen begin 2021 en eind 2022 (van 107 naar 234), zijn we terughoudend in het vergelijken van de twee kalenderjaren.

Leeswijzer

In deze rapportage presenteren we stapsgewijs het gehele proces van vroegsignalering: van binnenkomend signaal tot geregistreerd hulpaanbod. Elk hoofdstuk gaat in op een onderdeel uit dit proces. We lichten de jaarcijfers toe en geven context bij de uitvoering van vroegsignalering door gemeenten.

In totaal namen in 2022 oplopend van 201 gemeenten (januari) tot 234 gemeenten (december) deel aan de Divosa Monitor Vroegsignalering Schulden. De cijfers in de rapportage zijn van deze gemeenten afkomstig. Daarnaast vragen we de deelnemende gemeenten twee keer per jaar een vragenlijst in te vullen. De uitkomsten daarvan zijn ook gebruikt in deze rapportage. In totaal vulden 127 gemeenten de vragenlijst in. In de methodologische verantwoording lichten we uitgebreider toe hoe de cijfers tot stand zijn gekomen en hoe we deze cijfers moeten interpreteren.

In deze rapportage hanteren we begrippen die binnen de vroegsignalering veel worden gebruikt, zoals signalen, meldingen, dossier, contactpoging, hulpacceptatie. In de begrippenlijst vind je een overzicht van definities van deze begrippen.

Focus op vroegsignalen

Naast signalen van betalingsachterstanden van energiebedrijven, drinkwaterbedrijven, woningverhuurders en zorgverzekeraars, kunnen gemeenten ook afsluitsignalen of signalen voor woningontruimingen krijgen. Hoewel we ze niet volledig kunnen uitsluiten, laten we deze signalen in principe buiten beschouwing, omdat we ons richten op vroegsignalering.

Registratieverschillen

De meeste data in de rapportage zijn afkomstig uit de softwareapplicatie van BKR (VPS) en xxlnc Sociaal - Inforing (RIS). De wijze waarop registraties in VPS en RIS plaatsvinden is niet hetzelfde. Daarnaast kunnen gemeenten bij het inrichten van hun omgeving in de applicatie van xxlnc Sociaal - Inforing (RIS) ook zelf aanpassingen maken. Deze factoren leiden ertoe dat er soms data ontbreken of dat data samengevoegd zijn die net een andere basis hebben. In de rapportage gaan we hier op verschillende punten nader op in.