Doortastende preventie: slachtoffers zoeken en helpen

Het is ideaal als streetlevelinstanties werkwijzen hebben om slachtofferschap te signaleren. Vaak is dit echter niet verankerd in organisatieroutines en gaat het eerder om signalerende professionals dan om signalerende instanties.

Het is belangrijk om organisatorische signalering van de grond te tillen, al zal dat nooit perfect zijn. Het is altijd nuttig om te zoeken naar ‘gouden bronnen’ of ‘best persons’ die over het talent beschikken om slachtoffers te herkennen en om een relatie met hen op te bouwen. Ik zoek bij onderzoek naar georganiseerde criminaliteit altijd naar dergelijke ‘gouden respondenten’. Vaak is dat niet moeilijk en volstaat het simpelweg om te vragen om wie het gaat. Zowel chefs als peers wijzen de(zelfde) waardevolle bronnen (professionals) doorgaans probleemloos aan. Ze stellen zelden teleur.

Met een variant op het bovenstaande (3.4) geldt dat professionals in uitvoerende functies vaak de belangrijkste bronnen zijn. Ze vertellen waar het op staat en wat ze op straat zien en krijgen te horen. Ze maken het niet mooier of erger dan het is. Het raadplegen van deze professionele bronnen is niet zaligmakend, maar het verschaft bijna altijd (deel)informatie die niet snel op een andere manier wordt verzameld.

Een categorie professionals slaagt erin om een klik maken met slachtoffers (zie 3.8), zodat ze informatie krijgen over persoonlijk leed. En sterker, ze weten onder de huid te kruipen bij de slachtoffers, zodat die zo nodig van hun kant de bewuste professional – en niet een organisatie of een collega – inschakelen als ze weer in de problemen zijn gekomen of dreigen te komen. Zie de casus in hoofdstuk 2.2, als een jonge vrouw na jaren een wijkagent belt die haar zijn mobiele nummer en beschikbaarheid had aangeboden.

Als ik met slachtoffers spreek, komen dergelijke bijzondere professionals in beeld door een eenvoudige vraag te stellen: welke professionals gaven echt om je, wie ging voor je door het vuur? Dit levert heldere inzichten op over waardevolle professionals en, als spiegelbeeld, over onverschillige instanties of professionals. Wat dit laatste betreft spraken respondenten over systeemslachtoffers (zie hoofdstuk 2.9).