Handreiking financieel ontzorgen en financiële zelfredzaamheid

Het inhouden van vaste lasten is complex en financieel ontzorgen zoals vastgelegd in artikel 56a Participatiewet heeft niet voor iedereen meerwaarde, zo laat de praktijk zien en komt naar voren uit gesprekken met gemeenten en het Platform Perspectief Inburgeraars. (1) De wettelijke kaders van vóór april 2023 boden te weinig ruimte om in te spelen op de individuele situatie van statushouders en schieten daarmee hun doel voorbij. Dit is ook te lezen in het rapport Een status met weinig armslag van de Nationale ombudsman. 

Soms pakt financieel ontzorgen zelfs averechts uit, aldus het rapport Hoe te zorgen voor ‘echt ontzorgen’ van het Verwey-Jonker Instituut. Een deel van de doelgroep is al financieel vaardig en ervaart meer onrust als gemeenten hun vaste lasten betalen uit de bijstandsuitkering. Bovendien blijkt dat een deel van de statushouders meer profijt heeft van andere vormen van ontzorgen, zoals het bieden van begeleiding naar financiële zelfredzaamheid.

Sinds april 2023 hebben gemeenten tijdelijk de ruimte om statushouders op een andere manier financieel te ontlasten. Hierbij geldt: de gemeente blijft verplicht om statushouders met een bijstandsuitkering in de eerste zes maanden (vanaf de dag waarop het recht op bijstand ontstaat) financieel te ontzorgen. De standaard hierbij is het verrichten van betalingen voor huur, gas, water, stroom en de verplichte zorgverzekering uit de toegekende bijstand. Afhankelijk van de individuele situatie van de statushouder kan de gemeente ook kiezen voor andere vormen van ondersteuning.

Aangekondigde wetsherziening: de stand van zaken 

De wetsherziening is aangekondigd door de (inmiddels demissionair) minister van SZW en wordt verder uitgewerkt. Het is onbekend of en wanneer hierover een besluit valt. Totdat een wetswijziging wordt ingevoerd, blijft het beleid van kracht zoals dat is verwoord in de Kamerbrief van april 2023. Gemeenten en (lokale) samenwerkingspartners doen er goed aan, met het oog op de hierboven beschreven kwetsbare startpositie van statushouders, gebruik te maken van deze (tijdelijke) ruimte.